అష్టమహిషీ కల్యాణము -3

(కంసవిచార కథనాది)

నావార్తయెఱిఁగి భోజావనివిభుఁడు
పావకసఖుగూడుపాపకుఁ బోలెఁ
గనలుచు సూతికాగారంబు సొచ్చి
తనయను సంభూతతనయను బట్టి
భువివైవనడుమనే పుటముగానెగసి
దివిఁబాదుకొని నిల్చి దివిజులుమెచ్చ   (510)
గరవాలశూలముద్గర ముఖ్యరుచిర
కరసరోజతాష్టకంబుతో మెఱసి
నీచేతనొత్తునే నీచాత్మ నేను
జీచీతలంపక చేసితి విట్లు
నినుజంపజనియించె నీరదవర్ణుఁ
డని చెప్పుచును మాయమైపోయె మాయ
ఆదటఁగంసుఁడత్యాదరంబొదువ
సోదరిప్రాణేశూ సోదరిఁజూచి
ననుఁజూచి మరువుండునా కల్లయెల్ల
అనిపల్కిగళితబద్ధంగులఁ జేసి    (520)
మంతుకెక్కిన బుద్ధిమంతుల బిల్చి
యంతరంగమున సొంపారి తనునింక
హరియింపనుదయించు హరి విచారించి
హరియింపుఁడేయుపాయంబుననైన
ననుచుగ్రక్కునఁ బంచెనట యశోదకును
దనయుఁడయ్యె నటంచుఁదనయుల్లమంతె
యానందమును బొంద నానందుఁడపుడు
ధేనుసహస్త్రముల్ ద్విజులకునిచ్చి
రమణీయ చీనాంబరముల చేవ్రజము
కమనీయముగనలంకరణమొనర్చెఁ    (530)
దమలోన గోపసంతమసవేణులును
గొమరుచెక్కిళ్లఁ గుంకుమము జల్లుచును
బాలునేతుచిరువాలు వెన్నలును
గాలువలై పారఁ గాఁజల్లులాడి
నీరాడి ముదుకవన్నియ మూరకుఱుచ
చీరలు వెడఁగు కుచ్చెలు వెట్టికట్టి
తోరంపుకొలుకులతొ వింతవింత
పేరులుగలబొట్లు పేరులు వైచి
పలుచనై పసపుతోఁ బదనైనపిండి
తిలకముల్ గోపికాతిలకముల్ దీర్చి       (540)
పొంతలనీళ్లు పేర్పులదోడి పసపు
పొంతలనిడి శిరంబులనెత్తి కొనుచు
నరిగి యశోద నీరార్చినూరార్చి
రరవిరిబాగుల యతివయొకర్తు
కొలని చెంగటిపువ్వు గొమ్మచందమునఁ
గొలని చక్కటిఁ బాదుకొని గద్దెపీఁట
నాసీనయై చరణాబ్జముల్ సాఁచి
పొసరించిన కుచంబులుముదుగునియ
నరలూడ్చుననఁటి వోయననొప్పునూరు
లరగానుపడఁ జేల యమరంగఁ జెక్కి  (550)
కావుకావు మటంచుఖచరులువేఁడఁ
గావుకావనువానిఁ గరములఁ బూని
వారితోఁ బెరయ శైవాలాంకురముల
గారవంబుననలకలు నూనె నెరయ
నివురుఁబోలెడి కేలనెత్తినడ్నెత్తి
నివురంగనంటిమై నింపుగానివిరి
పెసలుఁ గుంకుమ నల్లిబిల్లిహామెదిచి
పసిమిదేఱెడు సూనపసనలంగిడుచుఁ
దేనె తమ్ములముంచితేఁటిమైఁ బోయ
పూనికహరిఁగరంబుల జలంబార్చి   (560)
తావి నేరెడుపండు తలిరులఁ బొదవు
కైవడిఁబయ్యెదకడలినీరొత్తి
కరమొప్ప మణిపేటిఁ గప్రంబునించు
కరణినుంగాయను గదిసి యుగ్గిడుచు
దెలిదమ్మిలోపలతేఁటి చెన్నొదవ
దెలిదమ్మిలోపలతేఁటి చెన్నొదవ
వలిపె పొత్తులలోన వసియింపఁ జేసి
పురుడులేనట్టి యీ పురుషోత్తమునకు
బరుడులేఁడనురీతిఁ బురుడెల్లఁగడపి
పరివేషమధ్య విభాషితుండైన
తరణియోయనఁ దొట్లఁదనరారనుపస       (570)
జీవరత్నము చలించిన మాడ్కిఁతుంటి
క్రేవలెత్తుచు నిరుగేల సామచును
నలయిలాభామకు నభిముఖుండైన
చెలువునఁ బొరలి గొజ్జిగి బోరగిలుచు
జలజాలినడుకప్పు చాయఁగెంగేలఁ
బులుముకాటుక మొగంబునదిట్టవడగఁ
బంకజాకరములో పలియంచకొడమ
క్రేంకారమొనరించు క్రియఁగేరి శౌరి
పెరుఁగవ్రేపల్లె నభీష్టవస్తువులుఁ
బెరుఁగశోభనములుఁ బెరుఁగనందుండు      (580)
పన్నగావలియేటి పన్నగావలి
మునుగానిడఁగోప ముఖ్యులతోడ
గుమికూడి భోజేంద్రుకడకేగివంద
నములు సేయుచునప్పనములు చెల్లించి
కూటమి నొకజోడుకోడలై యున్న
నాఁటి సఖ్యము మదినాటిప్రేరేప
గడగడ నీపుణ్యగరిమనొక్కరుని
గంటిగాయనిమ్రొక్కి కౌగిటఁజేర్చి
చుల్లరవెట్టు కంసుఁడు కోపగాఁడు      (590)
పల్లెనేడొకటికిఁ బడుచులున్నారు
అని వీడు కొలిపిన నరుగుచోనట
జననాథ కంస దుర్జననాధుఁడనుప
శాతనఖాగ్రసంజాతనరీన

(పూతనావృత్తాంతప్రసంగ)

చేతనయగుచు హెచ్చినపూతనాఖ్య
పలవలనగు నూనె పసపునిగ్గులను
దవలుకొత్తువలువనుందల కొంగుగట్టి
తలఁపుకల్మషత నేత్రములకు దొట్టి
చెలువున నిగుడదీర్చిన కాటుకమర
వలుదలై చనుకట్టు వదలఁబాలిండ్లు  (600)
తొలకెఁడుపాలతోఁ దుంపిళ్లుగురియ
మిసిమిమైతనగబ్బు మెఱయించుమసటు
వసతాయెత్తులు సంధివలనొప్పఁగట్టి
పసిడీరేకుబ్బెత్తు పగిదివీడెమును
బొసఁగినిగ్గంలుదేరు పుక్కిటితోడ
నువిగాయవెడనుగాను గుగింజమోవి
నులిచిన పేరు చన్నులమీఁద బెళకఁ
గప్పు మీఱిన పులుకప్పుకెమ్మోవి
గప్పుచుండఁగ నూర్పుగములు నింపుచును
బొమలునిక్కఁగఁ గరమునఫాలరేఖ    (610)
జెమటయూర్చుటుఁగేలఁ జెదరఁ జిమ్ముచును
జడియుచును వచ్చిని జాలబాలెంత
వడువుననందుని వడువునీక్షించి
నివురుగప్పినయట్టి నిప్పుకపోల్కిఁ
బవడించియున్న యబ్బాలుఁ జేకొనుచుఁ
దొడలపైనిడుకొని యొడయంత చఱచి
బిడిబుడి జోలసొంపుగ బాడిబాడి
కొనవేళ్ళదాపలి కుచముగీలించి
ఘనమైన విషమొలుకఁగ వాతనిడిన
నమృతాంశుకులభవుండగు శౌరిరాత్రి     (620)
కమలాగ్రతలము భృంగంబునుబోలి
జెలఁగితీయ్యనినోటఁ జేఁదుమేయంగఁ
బొలుచునేయని పాలబుగ్గలుబ్బించి
కలగితీపైన యక్కరటి ప్రాణములు
జలధిఁ గ్రోవెడుకలశజురీతిఁ గ్రోల
యాతనఁ బూతనయవని పై విగత
చేతనయైఁ రాక్షసీరూపఁ మడరఁ
గూలినదానిపై గుంజరిమధ్య
బాలసింహము మాడ్కి బాలుఁడాడఁగను
గనికనికరమంది గమలాక్షునెత్తి    (630)
కొని కొని వచ్చి మక్కువతోడఁదల్లి
గోపుచ్ఛ గోమూత్రఁ గోరోచనముల
తూపొడిచియుమీఁ దఁదుడిచి బొట్టిడుచుఁ
గమలజహరముఖుల్ గరిమనీపాడ
కమలముఖ్యాంగముల్గాతురటంచు
రక్షగావింప గోరక్షకాధిపుఁడు
నాక్షణంబున వచ్చి యరుదందిదాని
యవిరళకాయంబు నస్త్రశస్త్రముల
లవములు చేసి పల్లవజనుల్ దాను
కడుదవ్వుగావైచికం పలుదుంప        (640)
లడరించియనలుని నడరింప దాని
పొగలెడుకారుక్రొంబొగలు చందమునఁ
బొగసె@ బూతనమోక్షమును బొందెనంత
ఇలదేవతల తలలెత్తింతుననెడు
చెలువున హరిచిన్ని శిరమెత్తియాడె
దనుజాళినీతలా తలయొనరింతు
ననుచందమున నీవలావలఁ బొరలి
యాడెడి చిన్నప్రాయమునందు నందు
ప్రోడయు సంభ్రమమున జలజాక్షు
నవతారతారనీరాచ్చితొట్టులను       (650)
బవళింపఁ జేసి రేపడబండిక్రింద
నొడికంబుగానీడను నిచియాచెంత
బడిబండి పనులవెంబడియుండునపుడు

(శకటాసుర వృత్తాంతము)

సకలకంటకుఁడు కంసఖలాప్తవరుఁడు
శకటనామకుఁడు తచ్ఛకటఁబునందుఁ
గపటవర్తననున్నఁ గపటబాలకుఁడు
కపటపుటాఁ కటంగావుకావునను
జయకాముఁదలుగులు జళిపించిచిమ్ము
క్రియాఁగరచరణముల్ గింజి యాడుచును
లాలాసుధారసోల్లసితమై చంద్రు         (660)
పోలికముఖబింబమును దేజరిలఁగ
దొల్లిబండియు దైత్యును స్రుక్కినేల
డొల్లంఁదన్నివేడుకఁ గేరుచుండి
ప్రియనాదవంచితపికలు గోపికలు
భయపడి బాలుపై బడియెత్తుకొనుచు
జననికిచ్చినలోకజననీసమేతు
మనమునదలపోసిమైకేవ్ల నిమిరి
వెండియునొకనాఁడు వేమాఱుమారు
తండ్రిక్రిందొనరించుతనయు ముద్దాడి
తొడలపై నిడికొన్నఁ దుహినాద్రికన్నఁ  (670)
గడుబరువై యున్న కడనుంచియున్న

(తృణావర్త వృత్తాంతము)

యాసమయమునఁ దృణావర్తుఁడనెడి
యాసురసురగాలియై భోజుఁడనుపఁ
జనుదెంచెచనుఁ బ్రాలుచవిగ్రోలు బాలుఁ
గొనిపోవఁ గానకా కొమరునితల్లి
యడలనయ్యెడమింటనడరునచ్చేగుఁ
బుడమిపై గెడపియప్పుడు దేవసమితి
కొనియాడఁగుత్తు కగుడిచిప్రాణముల్
గొనియాడఁశౌరిఁ జేకొనిచెలుల్ నందు
ప్రోయాలికొసఁగు సొంపునఁజునర్జన్మ    (680)
మయన్నకయ్యె నోమగువలారనుచు
నతిమోదముననున్నపుడు సన్మార్గ
హితుఁడు యాదవపురోహితుఁడు గర్గుండు
వసుదేవు పనుపున వచ్చిననెఱిఁగి
పసులకాపరిఱేడు భక్తి బూజించి
యతఁడు వచ్చినరాక నంతయుఁదెలిసి

(రామకృష్ణాఖ్యనామ కరణప్రస్తావము)

సుతులకు యోగిసంసృతులకిద్దరకు
గరిమఁజేయుఁడూ నామకరణములనిన
గురుసమానీతమార్గుండు గర్గుండు
బలభేదిమారుత ప్రముఖసంత్యుత్య     (690)
పలుఁడై నకతమున బలుఁడనుపేర
గామ జయంతులకంటె లోకాబి
రాముఁడౌకతమున రామనామమున
రుచిరసుధాగాత్రు రోహిణీ పుత్రుఁ
బ్రచురతంబిల్వుఁ డీపట్టునమీరు
హరిణపీతారుణాస్యాంగుండుగాక
హరినీలనిభమూర్తి యగుటఁ గృష్ణాఖ్య
యలవడు శౌరికి ననితెల్పియరిగె
బలుఁడు మర్దితదైత్యబలుఁడును నంత
రవిబింబమధ్య నారాయణాకృతుల        (700)
కవకుందెనలనుండఁగా నేర్చిరంత
హీనుఁ గంసుని జంపియే వీలనుగ్ర
నేనునిల్పుదమన్న శిరులగూర్చుందె
నడుచుధర్మము భూమినాల్గు పాదముల
నడవింతమనుభావనలఁ దొంగెయాడె
మనుజేతరమార్గములు మూమార్గముల్నడక
అనుజూపుగతిఁ దప్పుటదుగులు వెట్టి
మఁదఁటఁగంసు దున్నెదరు వీరనఁగ
మీఁవిపండ్లు మిసమిసగానుపడఁగ
మనుయంత్రాదిపద్మాది మండితాక్షరము    (710)
లనఁబాదముల గజ్జియలు పొందుపడఁగ
అందులమైవలయంబులోయనఁగ
నందియలందమైనను వొందియండ
మెరుపులు చుట్టిన మేఘపోతముల
మురువునగటిసూత్రములు దేజరిలుచు
సురగిరివళిత భాసురతారకాళి
సవిరమైమొలలఁ బూసలపేరులమర
నాగబాలకులు చందనశాఖలందు
బాగొప్పుగతిఁ గీరఫణిభూషలమరఁ
దనయందు నుదయించుధవళాంశుతునుక      (720)
లనఁబులిగోరువింపారంగఁ దాల్చి
హరిదశ్వుఁడద్దంబులందు బింబించు
గరిమతోరావిరేకలు తేటపడఁగ
ఖరుఁగంసుఁ జంపనేక తమాడుశీత
కదభామలనమద్ది కాయలు చెలఁగ
మౌవులతేనెకుముసురుతుమ్మెదల
కైవడినలకలఁ గప్పుమోములు
పూరినానాటి కుబ్బినముద్దుముద్దు
గాఱెనోయనఁ జొల్లుగారనోరెత్తి
కేరపోతముగొణగిన రీతిసొంపు        (730)
దేరఁదేనియలూరఁదెగడిపల్కుచును
గనకాద్రివిహరణ కరిపోతయుగ్మ
మనధూళియుతమూర్తులై పుణ్యములకు
నాలవాలములైన యాలవాలములు
కేలగీలించి జంకించితోలుచును
జోడింతవాయక జోడుకోడియల
జాడనిద్దరునొక్క జాడనాడఁగను
అప్పలప్పలు రమ్మటన్న నాయప్ప
యప్పులుకుటలె సందాయెఁబొమ్మనుచు
గబ్బిగుబ్బెతలలోఁ గౌఁగిళ్ళకురికి     (740)
యుబ్బరంబోడుము లంటియునంటి
కంటెన్నతాణియాగముల యోగములఁ
జెందనిసౌఖ్యంబ్య్ఁ జెందఁ జేయుచును
యిందుశేఖర రవియింద్రాదిసురలు
నొందనిసౌఖ్యంబుఁ నందఁ జేయుచును
గలుషవల్లులద్రెంచు ఘనల విత్రముల
యలపునఁ జింతకాయలు తూలియాడ
గుంపులై చీకటి గుమురుల మూల
దుంపలోయన జడల్ తుంపెసలాడఁ
గొదమవెన్నెలపులుగులు గూఁటనిడిన      (750)
చందురునఁగేల లోచనములుమూసె
యంబుజోదరకేసరాగ్రంబులనగ
నంబుజోదరుఁడు దంతాళిగాన్పించెఁ
కిలకిలనగుచుఁ జక్కిలిగింతచెంత
చెలులొనర్చినగోర జీఱితిట్టుచును
ఘనయోగిమతులఁ జిక్కనివాఁడుగోప
వనితలఁకౌగిల్ల వశమయ్యెనపుడు
పొగడొందుతమదురూపులను జూపులను
బొగడనివారును బొగడుచుండఁగను
దమవిలాసములకుఁ దమముద్దులకును      (760)
బ్రమయనివారును బ్రమసిచొక్కఁగను
అంతవై యింతవై యరిదికూఁకటులు
వింతవై ముడిగూడి వెలయు ప్రాయమున
తనకదిదంటలై తనరు బాలకులు

(ఇంకాఉంది)
(వచ్చేభాగంలో "నవనీతచౌర్యాది లీలావర్ణన)