అష్టమహిషీ కల్యాణము-5

యాలపాలకు నేరియై వట్టివాలి
కలిగియుండును బసిగలవారు ప్రజలు
కలవారునటుయుండగా నోపునండ్రు
మనమునెమ్మనమున మందలతోడ
నునికిఁ జేసిన నొప్పునొప్పమి లేదు
అనవల్లవీవల్ల వాదులుం బండ్లు
గొనకొనకుందెనల్ గొమ్మకుందెనలు
చిట్టులు నుట్టులు చిక్కముల్వెన్న
చిట్టులుఁదొట్టుల చల్దిజాడియలు
తరిత్రాళ్ళు వల్లియత్రాళ్ళు జల్లెడలు     (1080)
నురిత్రాళ్ళు పగ్గంబు లుగ్గంబులురులు
సెలకట్టియలు బిల్పుచేపుమందులును
దలకోలలును విండ్లు తరికటంబులును
పంపరకవ్వముపల్పుడామొనలు
గంపలునొడిసెండ్లు గండగొడ్డండ్లు
పాటిమాడలు చిట్లపై వెన్నమూటి
కూటికుండలలోనఁ గుదురుగానునిచి
చలపమంచములు గంచములు కుంచములు
ములువాడికత్తులు మొదలుగావించి
గుజ్జులు గాకుండ గుజ్జులు గట్టి         (1090)
మజ్జారెపడఁ బలుమాఱు రొప్పుచును
మందయానములన మంమోదములఁ
గలకంఠ వంచితలకంఠనందు
పొలతుకహరిరాము బుజ్జగింపుచును
బయనంబుతఱిరండు పాలును బువ్వ
యన యంబునందొప్పుడందునో తండ్రి
పేరిన నెయి బువ్వ పెట్టెదఁ పసిఁడి
కోరదెకోరకై కోర నామాట
యనిభుజింపఁగఁ బెట్టియంచులుగట్టి
తనరుచుండెడి చిత్తితుడుపులు గట్టి       (1100)
కైసేసివేడ్కఁ జింకలఁ నిడివారి
కైసేసియున్నట్టి యప్పంబులొసఁగి
సకలసన్నాహంబు చనుదేర నికట
శకటంబు రోహిణీసహితయై యెక్కి
యుబ్బిపగ్గములంత నుబ్బినందుఁడును
గబ్బిగిబ్బలను వేగమెరొప్పికొనుచు
ననుచుకందముల కందముల కుందముల
ఘనలవలంగముల లుంగములఁ దుంగములఁ
దరులకేలిశల దరులనిర్ఘరుల
సరసకుంజములఁ గంజముల పుంజముల     (1110)
లలితసాలములఁ గోలములసు మాధ
వులనుమోవులను రావులను దావులను
గాళిభృంగాళితో గ్రాళిసూనాళి
దూళిమైఁబోలి మేధూళిమైఁదేవి
మించియెంతయు సంభ్రమించి రమించి
పంచబాణుని వెన్నుబలమై చలింపఁ
గమ్మవిల్తుఁడు దాడిగదలంగనెగయు
దుమ్ములోయనఁబు వుదుమ్ములు నెఱయ
వెడవిల్తు కత్తుల విరహిరక్తములు
వడియుజాడఁ జిగుళ్ళ వడిదేనెలురుల          (1120)
హరికృపాదృష్టిరేనగులింద్రువింటి
సరణిబికశ్రేణి చదలఁ జూపట్ట
బాలమారుత చలత్పర్ణరంభౌఘ
మాలోలభోగగాళిఁ గేళింప
గగనంబునొఱయ శాఖలు మోగగుత్తు
లగణింపఁ దాతల సురికింపుచుండఁ
గనకపునదిపిల్లకాలువనఁగ
ఘనచూతరములుద్కటములైనిగుడ
సతులమోవులఁ గ్రోలుసరసులుబోవె
లతలబింబములు చిల్కలు గ్రోలుచుండ         (1130)
తరులక్ష్మిహలికక్షుతములిచ్చెననఁగఁ
గరకబీజములు శాఖలనొప్ప నొప్పు
సందీప్తసవనింబు సకలయోగీంద్ర
బృందైకభవనంబు బృందావనంబు
పరమాత్మగతిసర్వ ఫలదమైసిరులఁ
బెరసిచూపట్ట నాభీరనాయకుఁడు
చేరిమందలవారిఁ జేరికాళింది
వారిపొంతనె యెల్లవారిని నిలపె
వనియనునిండు జవ్వనిదాల్చునామ
మనబండ్లు లర్థచంద్రాకృతివిడియ         (1140)
అదననందఱకిండ్లు లమరించికసపు
పొదలలే పొదలపైఁ బొదలఁగా గప్పి
పట్టులతోలి దుంబట్టులగాగ
మట్టెన్నరాక నెమ్మదినుండువారు
వెలుగలుచొరకుండ వెలుగులువైచి
మలయునావులఁ జేల మరపెడువారు
పెనలఁ గోడియల గుంపెనలదామెనల
పెనదీర్చిగూటముల్బిగి యించువారు             (1150)
దరులఁ జూపట్టెడు తరులబండించి
సరగునగుడిసెలు సవరిండువారు
కడుజిడ్డుదేలెడు కతలు గొల్లెతలు
నుడువ నాలించి వీనులవేల్పువారు
తఱచువెన్న మెఱుంగు దాఁకికన్నులకు
జిఱుతలువారించు జిగిచన్నులదర
అరగవిసెనయూడ్చు నద్దంబుపోలె
పురిచుట్టుచెఱఁగు కపోలాగ్రమొరయఁ
జనుదోయివ్రేగున చాడెవేగునను
జినుగుకౌనొక యింత జివ్వాడుచుండఁ       (1160)
జల్లచల్లాయని చల్లఁగాఁ బలుకు
వెల్లవారలువిన నెలుఁగెత్తిచీరి
వెలగపండులతావి వెదచల్లచల్ల
కలికిగుబ్బెతలమ్మగాఁ బిల్చువారు
అరిదిచేరువనొప్పు యమునతోఁయమున
కరిగెడువారునై యామందవారు
తలవరుల్ నెలవరుల్ తామెయైయచట
చెలఁగుచుండిరి రాజశేఖయంత
గోపబాలురతోడఁ గూడి యానంద
గోపబాలురుచిన్ని కుఱ్ఱెలఁ గావ        (1170)
నెలవంకనాడు వన్నియ సందితాయా
తలదండగురిగింజ దండలింపొంద
గిరుకుజెప్పులను బర్గిడఁ బిల్లదొరలు
నెరుకుగాసియలు గ్రొన్నెలలవంకబొట్లు
చిక్కముల్ కాసుల చిక్కముల్ చలిది
చిక్కముల్ లిక్కులు జిక్కులుం దాల్చి
యలవి మీఱినయట్టి యమునచెంగటను
గలపచ్చికలముచ్చికల నిల్పి నిల్పి
క్రేపులమేఁపుచోఁ గ్రేపురక్కసుఁడు
క్రేపురూపమున నాక్రేపులఁగూడి                 (1180)
చరియించుచును దముశఠ మతిఁజూడఁ
దరిమిడికినిసియాతఱివేల్పు పగతు
మన్మథజనకుఁడే మఱజూచిపట్టి
మన్మథతరుపుతో మడియంగవైవ
కీలల్లయని క్రేరిక్రేపుగాపరులు
కోలలు జీరలు గొంగళ్ళు ద్రిప్పి
తెగడుచుఁబొగడుచు దివికిలంఘించి
యగరివైచియుఁ గృష్ణునెగుఱవైచియును
భజియింపశౌరియు బలునితో సురలు
వ్రజముమెచ్చఁగ నిజవ్రజముకరిగె          (1190)
పాలితాంబుజభవభవుఁడైన శౌరి
బాలుఁడైయొక్క గోపాలుఁడైయుండె
నతనిసౌలభ్యమేమని చెప్పవచ్చు
క్షితినాధకొంతయెంచితిమితిలేక
మఱునాఁడు సఖులువేమఱునాఁడు చనిన
తెఱగునఁ బోవనే తెమ్మురమ్మనిన
పిరిగొన్నపూసల పేరులొక్కింత
నెరుకుగోసియలమైనిగ నిగమనఁగ
వేణులు పాణుల వెలయంగఁదమదు
వేణులఁగనిభృంగవేణులుంజొక్క            (1200)
నొరపుగాముంగేల నొనరించినట్టి
చిఱుతవల్లియత్రాళ్ళు చేసగ్గిడలును
రాణింపఁ చిత్రచామరములనాసీర
పాణియు నాచక్రపాణియుఁ గూడి
తోడనాడెడువారి తోడఁదోడ్తోడ
దూడలతోఁగూడ దూరంబు వోయి
బంతులాలంకి యప్పలములుపారి
గంతులుద్దులు గ్రచ్చకాయ లాటలును
ఆడుచుఁబంతంబు లాడుచుఁబసుల
నీడఁ గాళిందిని నీరుద్రావింప       (1210)
నొకచక్కిఁ గంసని యుక్తదానవుఁడు
బకము రూపమునడంబకము చూపుచును
జంచువాడించి పక్షములు జాడించి
పంచిగోడించి తీవ్రతదువాడించి
జలజాక్షుఁ గబళింప శాలియైయసుర
గళమునెన్నడుమ వెగ్గలముగాఁ బెరిఁగి
స్ఫురదగ్నికోటి స్ఫురణవహించి
హరికుత్తుక కుదిగండని వెడసిచ్చి
శాతతుండముసా ప్రజాతరోషమున
శాతకుంభాంబరోజ్జ్వలుఁడాబకంబు         (1220)
తలువులాపాద తలములుగాఁగఁ
జీల్చియార్చు జయశీలియై మరవి
శేషాంశుతోగోపశిశువులు విజయ
ఘోషంబుగావింప ఘోషంబుసొచ్చె
నుడురాజుపెన్నుద్ది యుగ్రభానుండు
పొడుపుగుబ్బలిమీఁదఁ బొడకట్టు వేళ
హరిశృంగఫూత్కారమడరింప వెడలి
పరువడివంశదీపకులు గోపకులు
తమతమ యిండ్లనుత్తమతమాన్నంబు
నమరించుకొనుచుఁ బెయ్యలతోడనరుగ     (1230)
పెరుఁగునేలకిసొంటిబిల్లలల్లంబు
మిరియంపురవల సమ్మేళమౌచవిది
గొఱుకఁజిల్లున నేయి గురియుచువేఁగి
గరగరమనుచుండు గారవేల్లములు
మొల్లమిసంభారముల మించురుచుల
బళ్ళువట్టించి పచ్చళ్ళతోఁగూడ
గట్టిపావడలతోఁ గట్టిచిక్కముల
బెట్టికొల్కులుపురి వెట్టిచేపట్టి
ఫణఫణంతర బాలపద్మారికరణి
గుణుతికెక్కిన కరాగ్రము శృంగమమర      (1240)
సుకుమారపవనంబు సొలపులమొరయ
సకలసంగీతసూచకము నీచకము
దట్టిమైచెక్కిగుత్తంబు చిత్తంబు
కట్టులజిగిమించఁగాఁ జంకనిఱికి
తమమునఁబెనగొన్న ధవళాంశుకకళల
కొమరునందిన బాఱగొంగళ్లిదాల్చి
జలజభవాండముల్సంచిలోనణఁచు
నలరిక కచ్చకాయల తిత్తినొప్ప
గణముమీఱిన వత్సగణముతో గగన
మణిపుత్రికానదీ మణితీరమునకు            (1250)
నరుగుచో బకదైత్యుననుజన్ముసఖుఁడు
కరదేహమగునదీగరదేహమంది
నురుతరాస్యమ్మున నుత్తాలబలము
సరణిగాన్పడ జిహ్వ సరణిగాఁబఱచి
పగదీర్తుననుచునా పగచెంతమదిని
బగచాటుచుండ గోపకులేగుదెంచి
దరిగానమిది మహోత్పాతంబు శైల
దరియంచుఁ గంససోదరిపుత్త్రుఁదలఁచి
హరియుండభయములేదనుచు తద్భుదిత
భరులౌచుఁ బరమప్రసన్నులు పోలె           (1260)
నగ్గళంబగుదాని యుగ్గళంబపుడు
దిగ్గనఁజొరఁగఁ నత్తెఱఁగెల్ల నెఱిఁగి
భక్తసంరక్షణ బద్ధకంకణుఁడు
భక్తశిక్యౌదార భక్తలోకంబు
వెనుచనిబలిమర్దివింశమై పెరిఁగి
ఘనదైత్యకంఠోపకంఠ ముత్కంఠ
వ్రచ్చి గోపాలక వెరులతో వెడలి
వచ్చియగ్గిరినిచ్చ వచ్చినట్టుండ
నావ్యాళముననుండి యావేళనొక్క
దివ్యతేజంబు దైతేయారిఁగలసె            (1270)
గోపాలసుతులతోఁ గూడియానంద
గోపాలసుతుఁడును గజములెక్కుచును
గోకిలశుకభృంగ ఘూకమండూక
సూకరరవముల సూఁటిగుయ్యంచు
వేలుగొమ్మల మీఁద వ్రేలు కపీశ
వాలముల్ భూజశైవాలముల్ ముడిగి
సేతుబంధించి సేతురమ్మనుచు
నాతతవాహినులడ్డుకటుచును
కలితప్రవాళరాగములఁ బ్రవాళ
ములవింతగాదాము ములుగట్టి తాల్చి         (1280)
సురపొన్నమొగ్గలు బోడుగాఁ జేర్చి
కరమొప్పఁ జౌకట్లు గాధరించుచును
సురపొన్నణీడ భాసుర సరోవరము
సరసనుసరసుఁడై సరసిజాక్షుండు
నెలచట్టురాతిపై నిలిచి గోపకులఁ
బిలిచి వత్సముల నొబ్బిడిగాఁగవెలిచి
కొలఁదియైవెండి నిగ్గులుదేఱు చిలుప
చిలుపగొజ్జఁగ నీరుచిలికించితులఁచి
చెవిమిమైఁ గొందఱు చేర్వనామీఁద
నలరుచిరాన్నంబు నలరుచునిడఁగ              (1290)
పల్లంబులఁ బాణిపల్లవస్థలులఁ
బల్లవించుచుఁ జేర్చి భక్తముల్ నింప
దళములై పొలుపొందు దళములలోనఁ
బలుమఱుచలుదులు పరిఢవింపఁగను
జలిది చిక్కమునొయ్య సడలించినగుచుఁ
బలికియాగోపాల పాలబాలకుఁడు
సురభూజశాఖాగ్ర సుమగుఛ్చమనఁగఁ
గరతలదధ్యన్న కబళమింబొంద
శతపత్రదళముల సందులయళుల
గతివళ్లయెడనూర గాయలు చెలఁగఁ          (1300)
గొమరుగొల్లలు చుట్టుఁ గొలువుందదాను
నారగింపఁగఁ జిందునన్నంబు మింటి
యూరివారలకునోరూరించుచుండఁ
గబలంబు చేత నిక్కబలంబు
కబళించునొకనిచే కబళమొక్కరుఁడు
చిక్కము చెలిమితోఁ జిక్కమువెనుక
త్రొక్కమురమ్ము మాతోడ నీవనుచు
నొక్కఁడొక్కని చిక్క మొక్కమికొసఁగ
నొక్కడొక్కని చద్దియొక్కఁడు మెసఁగు
వల్లవీవల్లవరుఁడు నాబాల                 (1310)
వల్లవుల్ దాను నీవరుస భుజింప
నేపుమీఱిన క్రేపులెంతయు మేఁపు
దాపుననరిళకొందల దండనుండ
మరకతాంకూర సమానంబులగుచు
కరమొప్పుచుందెడు గరికెఁక్రేళ్ళుఱికి
గుఱిమీఱఁదినివెలంకులఁ గొలంకులను
మెఱయుచునీరీతి మెఱయఁ గోపకులు
ఏవంకనున్నవో యిపుడూ వత్సములు
యేవంక నీరాన నెగెనొదెసల
వేవేగవెదకుఁడే వేగనో కృష్ణ           (1320)
నీవంక యీ వంకనిలిచితిమఁడు
వత్సకుల్మెచ్చ శ్రీవత్సలాంఛనుఁడు
వత్సముల్ ప్రోవుత్రోవనె పోవునపుడు
ధాతమనోజాత తాతబలంబు
చూతుగాకని ముందు చూడకేతెంచి
పరమభోజన విజృంభకులడింభకుల
సరగునడాఁచె వత్సములతోడఁగూడ
జనవర్యయాయోగిజన వంద్యుఁడపుడు
వనములటెంకి జీవనములటెంకి
కానకతొల్లింటి కానకుమరలి            (1330)
యానెలవున బాలకాళిలేకున్న
గమలసంభవ కోటిగన్నయాతండ్రి
కమసంభవు మాయగాఁ చూచి నవ్వి
యాయొప్పుచున్న వత్సాళిప్రాయములు
కాయముల్వర్ణ నికాయములట్లు
బాగుగాఁ దద్గోప బాలవత్సముల
బాగుగాఁదనదివ్య భవ్య సత్త్వమునఁ
జతురాస్యు క్రియలెల్లఁ జవుకవుట్టింపఁ
బ్రతిసృష్టిఁ జేసి యప్రతిసృష్టియనుచు
సురలెన్నిభాసుర సురభిసూనములు          (1340)
కరములశోభనాకరముగఁజల్లి
రాభీరశిశుయుక్తఁడై తొంటిరీతి
నాభీరవసతికి నరుదెంచియంత
కలగోప గోపికల్ కలయందు పొందు
సలుపుచుఁదొల్లింటి సరణినాడుచును
ఒకయేఁడుగడపి వేరొకనాఁడు మెరసి
ఒకవైరిగోపాల బాలఫాలమున
వనభూమిఁజేయు జీవనభూభవుండు
వనజాయతాక్షు క్రేవల నాడుచుండ
ధరచక్రధరుల మంధర ధరాకృతుల     (1350)
గురువేణుశరచాపకుల గోపకులను
గనిడెందమునఁగుంది కడుచెఱగంది
ఘనభీతినొంది దిగ్గనభూమిఁ జెంది
బ్రమయించి వత్సగోపకులనేదాఁచి
సమమయ్యతనచేత సమమయ్యనేల
కనుఁగొన నీవత్సకములు వత్సములు
తనసృష్టి లేదు నూతనసృష్టిగాని
తనతండియైన పూతనవైరికృత్య
మనిమనికిత మందియాకంపమొంది
ధరఁజాఁగి మొక్కి శ్రీధరపద్మరాగ      (1360)
చరణముల్ జగదేక శరణముల్ చేరి
యపరాదినపరాధి నాగమగణ్య
కృపఁ జూడు కృపఁ జూడు కృపణశరణ్య
కడుపులోపలిబిడ్డ కాలఁదన్నినను
జిడిముడితల్లికిఁ జెల్లునే తంట్రి
తరగలతనకు ముందరగలజనవి
సరముల నఖిలవాసరములనెన్న
గణనసమీఱవు మౌనిగణనుత నీదు
గుణములు గణనకుఁ గొలఁదులేకావు
తాతనీముందఱఁ దగఁదన్నయినుని      (1370)
ద్యోతంబుఁ మీఁద ఖద్యోతంబుకాంతి
కొలుపునే మధ్యమగుణమునాయందు
నిలువనేరమివచ్చెనే తండ్రియనుచుఁ
గలికిలాగులఁ గన్నుఁ గాచదోయిజోడు
జలము శ్రీపాదమజ్జనముగాలింప
మ్రొక్కుచునాశ్చర్యమును బొందిపొంది
నిక్కుచుసారెకు నిలిచి చొక్కుచును
నాఁడుచేకొన్న చిహ్నంబులతోడఁ
గూడనాగోప గోపకులకులంబెల్ల
దర్పంబుడించి కందర్పుని తండ్రి         (1380)
కర్పించి ప్రణుతి సమర్పించియరిగె
తనమాయఁ బొడమిచెంతనెయొప్పు గోప
తనయులఁ గ్రేపులఁదనయందె యడఁచి
మున్ను తామున్న సమ్మున్నతస్థలికి
వెన్నుఁడాబాలక వితతితోనరిగె
హరిమాయచే మోహితాత్ములైగోప
వరులు శ్రీపరుని నెవ్వరుఁ గనుఁగొనరె
దరులని యేరుల దరులని తరుల
గిరులఁ బల్లంబుల క్రేపుల జూడఁ
జయ్యననరిగె నీచవిదియుఁ గుడువఁ       (1390)
డయ్యెజాగాయెరాఁడయ్యె నటంచు
వామహస్తముల నవామనాకృతుల
వామాన్నకబళముల్వలఁ నొప్పుఁబులువఁ
గపటనాటక హాతకపటసంకలితుఁ
డపుడేగుదెంచిపెయ్యలఁ గంటిననుచు
వారిజహితపుత్రి వారిలోఁగేలి
వారితో వేడ్కన వారణసలిపి
పించెంబుగల నెమ్మి పించంబు గాంచి
మించి గోపికలు కామించి వీకింప
నందగోపానంద నదినాద్బిందు            (1400)
మంధరధరుఁడంత మందకునేగెఁ
బరమేష్టిదాఁపగోపకుల నయ్యెడను
హరిమాయచే క్షణమయ్యె నాయెడను
అరిదితల్లులఁజేరి యాగోపవరులు
కరమునఁ గరముగా కరముగాఁగురియు
పెనుబామువధియించి పెనుబాముగడపి
చనుదెంచెమాతతోడ శౌరి నేఁడనిన
నేఁడిదేయిదిపోయి నేడిదే తాము
నేడిదేయనుచునెన్నెదరు బాలకులు
అనుచునాశ్చర్య చర్యలకు నాశ్చర్య     (1410)
మునుబొందుచుండిరి మురవైరియంత
డాసినగొల్లమిండతల డెందముల
కాసలుఁరేచు ప్రాయమునగప్పారు
చికురముల్ నెమ్మిపించపుదండ దండ
నొకవింతయొసపరియొరపుగాఁజెఱివి
నాణెమౌశిలకుఁ బ్రాణముదెచ్చినట్టి
గాణవేణువు సందిగదియంగఁజేర్చి
యుదయేదునురము నీలోపలాంతరము
గదియకై వడితావికాసెచెన్నొంద
నున్నతో వత్సవత్సాళితోనున్న          (1420)
యున్నతోన్నతధేను యూధంబుతోడ
నరుగుచు నొకయుపాయమున నాయమున
దరుల దానవ జయార్ధంబై చరింప
శ్రీదామయుతగళ శ్రీధామనామ
మాదిగాఁగలిగిన యాభీరవరులు
రామయోకమ ... రామాభిరామ
సీమయొక్కటిమన చెంతఁ జెన్నొందె
యేలునవ్వని ధేనుకేంద్రారియచట
తాలముల్ ఫలరసోత్తాలముల్గలవు
భాగవతరామాయణము                 (1430)