చతుర్థాశ్వాసము
(శ్రీదేవీ మహిమ వర్ణన)
(ద్విపద)
భూమిసపత్ని యంబోరుహాక్షు పత్ని
కాముని తల్లి చక్కని కల్పవల్లి
కలకంఠవాణి సకతనిభశ్రోణి
యలఘు గుణోత్తుంగ యలమేలుమంగ
యవధరింపుము దేవి యమ్మహామౌని
కువలయేశుఁడు వల్కె గువలయేశ్వరుని
వసుదేవ దేవకల్ వసుదేవముఖ్యు
లసమానగతిఁ బొల్చు నాత్మజాతులకు (4480)
రామ కృష్ణుల కభిరామ మూర్తులకుఁ
బ్రేమఁ బెండ్లిండ్లొనరింపఁ దలంప
(శ్రీమలరామ రేవతీ పరిణయ వర్ణనము)
వసుధేశ్వరుండు రైవత నామకుండు
నెలను వెన్నెలను బన్నేలను గేలించు
లలితాక్షి గళారోమలత లబ్ధపూగ
ముల పూగముల పూగముల నవ్వుచుండుఁ
కలిత వళుల్నాభి కౌనుతరంగ
ముల తుంగముల సింగములనణకింప
మిక్కిలి చెలువొందు మీనాయతాక్షి (4490)
చక్కని గుమ్మ వాసనపువురెమ్మ
సతత శోభనవతిఁ జతుర శృంగార
వతియన నొప్పు రేవతియను కన్య
బ్రహ్మపన్పునఁ బరబ్రహ్మాగ్రజునకు
బ్రహ్మోగ్నులలర శోభనవేళనొసఁగె
నీలాంబరుండు నానీలాభ్రవేణి
కైలీలఁబట్టె నాగమ ధర్మసరణి
వరవైభవముల వివాహమై దేవ
వరముఖ్యులెన్న నద్ద్వారకయందు
రేవతీందులఁ బోలె రేవతి సతియు (4500)
రేవతీవిభుడుఁ గూరిమిఁ బెచ్చు పెరుగు
నిలయెల్ల జయలిడ నిష్టాభోగముల
సలుపుచుండిరి మహోత్సాహంబులెసఁగ
అంత విదర్భదేశావని విభుఁడు
సంతత జయశాలి సద్ధర్మశీలి
జలధిగంభీరుండు శత్రుసంహారుఁ
డల్ఘు గుణోద్దారుఁడగు భీష్మకుండు
రుక్మమయాద్రిధీరులను మువ్వురను
రుక్మి యాదిగఁ గుమారులఁ గాంచెనంత
నరవిందవాసిని హరిరాముఁడైన (4210)
1. ప్రథమపట్టమహిషీ
శ్రీరుక్మిణీదేవి వివాహ వర్ణన ప్రసంగము
ధరణిజ యను పేర ధరణి జన్మించి
యారాముఁడీ రామునను జన్ముఁడైన
నారామ రుక్మిణి యను పేరఁ బరఁగి
జనకసమాన భీష్మక మహీపతికిఁ
దనుభవాభావంబు దాల్చిననాఁట
నిండు గాలాముల నిజపోషణముల
రెండవ తరుణేందు రేఖయో యనఁగ
నొకనాఁటఁ బెరుగుట యొకపూటఁ బెరిఁగి
............................
బాలయై యలకాప్తఁఫాలయై బద్ధ (4520)
చేలయై శుభగుణ శీలయై పొదలి
బాలయయ్యునుగుణ ప్రబలతఁబ్రోడ
బోలి యౌవ్వనకళాస్ఫూర్తిఁ బెంపారి
యాకంజుబాణు మోహన పుష్పశాఖ
లాకయో హేమశలాకయో యనఁగఁ
బసిడి జక్కవ కవబటువు పాలిండ్ల
మిసమిసఁ బయ్యెద మీఁదఁగ్రేళ్ళుఱుకఁ
గొసరి సిగ్గులఁబెన గొని బిత్తరించు
నొసరరిచూపుతో నొయ్యారమొలుకఁ
బరమ లావణ్యాబ్ధిఁ బ్రభవించు సుడియుఁ (4530)
దరఁగలు నానాభిఁ దరలుఁ జూపట్ట
భ్రాజిత మధ్య భూభాగ శృంగార
బీజాంకురాళి దీప్తినినారుమునుప
రుక్మ భూషణవతి రుయ్క్మ వర్ణాంగి
రుక్మి సహోదరి రుక్మిణీదేవి
యారూఢ యవ్వనయై సంచరించు
సారసాస్త్రుని మంత్రశక్తియో యనఁగఁ
బ్రతిలేని యారమాపతి పతికాఁగఁ
గుతుకంబుతో నాత్మఁ గోరినిచ్చలును
గురుభక్తితో మరుగురుఁ గూర్చి యాత్మ (4540)
గురుతర వ్రతము గైకొని సేయుచుండె
ద్వారకాపురినుండి వచ్చినవారి
వారిజోదరునెన్ను వారినల్గడల
నారసివారితో హరిచందమెఱిఁగి
వారిజాననలైన వారిరప్పించి
యొకనేర్పుమైఁ బ్రసంగోచితంబుగను
సకల యాదవులనచ్చటి మహీధవుల
బలభద్ర కృష్ణుల బలభద్రరూప
ముల విని పుష్పకార్ముకు తండ్రిఁ దలఁచి
యతని సద్గుణకీర్తులనెడి చంద్రికల (4550)
శ్రుతి చకోరములచే జూరలాడుచును
బరులకునసమీక పంకజోదరుని
నిరుపమ లావణ్యనిధి మూర్తిఁ దలఁచి
యతిదూరముననుండి హరిఁ గూడియుండు
గతినుండె ధ్యానసంగతి నంతమఱియు
మఱియు నానాఁట నమ్మానినీమణికి
నెఱిజవ్వనంపుమున్నీరు పొంగారఁ
దలిదండ్రులికఁ గాంతతలఁ పొండుతలఁపఁ
దలకూడ వబ్జాక్షుఁ దగిలెనా తలఁపు
యతఁడె నేనోయంచునతనినే కోరి (4560)
యతనిఢకకు నోడి యతివయుండఁగను
బూరుష పరమనంబునకు మనంబె
తారకాణ నెడు చందమునఁ గృష్ణునకు
వైదర్భి నింతగా వరియించు తలఁపు
మోదంబు ననురాగమునఁ దేలువాఱఁ
గనుకలికన్ననంగనలకుఁ బ్రేమ
విను కలిచే నెచ్చు విధమునఁ జేసె
కమలాస్త్రజనక సంగత చిత్తయగుచుఁ
గమలాస్త్ర కమలాస్త్ర కంపితయగుచుఁ
గొనకొన్న కోర్కె సిగ్గునఁ గప్పిమేను (4570)
ఘనతాపమేమిటఁ గప్పంగలేక
చిలుకలలోనిరాఁ జిలుక చందమునఁ
జెలులతోఁగూడిలోఁ జిగురించుకూర్మి
మానంబు పెనఁగ భీష్మకపుత్రి శౌరి
ధ్యానంబుతోడ నుద్యానంబు చేరి
యందునే కాంతంబు నందులోలోన
దందడి గొనువెండిఁ దలఁ నవ్వేళ
నన్ను మీఱుట యెట్లు నాదువింటికిని
గన్నులు గలవని గర్వించిమరుఁడు
తీపువింటను బూవు దేనెతోనలరు (4580)
తూపు సంధించి కందువచూపు నిలిపి
చెవిసోఁకఁ దిగిచి యేసినలోను వెలిగ
నవలీల బాల బాహామధ్యసీమ
వడిఁదాఁకి యీవలావల దూరిపాఱఁ
బడఁతుక పరవశ భావంబుచెందఁ
దలపోత సఖులు వైదర్భి తాపంబు
తలపోఁత సేయుచుఁ దమలోనఁ దాము
ధవళాయతాక్షి కిత్తఱి బల్కు కీర
రవము కైరవము భైరవములైతోఁచెఁ
గ్రొవ్వెలకావరె కోమలిమనము (4590)
నవ్వి నట్లనెయుండు నాలివెన్నెలలు
తుంటవిల్లెందుండి దొరకెనో దీని
గుంటఁ గూలఁ గమన కొమ్మనెంచఁగను
నడరెడు సతినేఁప నందుమై మఱియు
పొడివోసుకొన్న యాపూదెట్లు గలిగె
వాడిన మలలక్రేవల చల్లగాలి
నేఁడేల వచ్చె దీనిని బాముతినను
వడినోటఁగోయని వగమీఱివనరు
చెడుగుచిల్కలు వీని జట్టులఁ గట్ట
గట్టిగాఁ దనునోచి కన్నతల్లికిని (4600)
పట్టియై మరుఁడేల పగదాయి యయ్యె
జాతియంతీయుఁ గీడు జాతియే జాతి
నీతి గల్గినదిపో నీ యింకనైన
నొంతని మరువింట నొనగూడకుండ
నంటువాయఁగఁదివుఁడమ్మ సేమంతి
మరునివేఁగూడి యుమ్మడిఁ గురువేరు
పెరిగెనేవ్రేళ్లతోఁ బెకలింతమనుచు
జలజాతనేత్రి భిష్మకపుత్రినపుడు
చలువగొజ్జఁగి సెజ్జ సవరించియునిచి
పొగులుచుఁగదిసి కర్పూరఖండముల (4610)
నొగులంగఁ గొఱికి వీనులఁ బారనూంది
కన్నీరు పయ్యెద కడలనొత్తుచును
బన్నీటిచేత రెప్పలమీఁదఁ దుడిచి
సరసగంధంబుమైఁ జల్లఁగానలఁది
విరిదమ్మి సురటిచే విసరియొండొరుల
కప్పరె చెంగావి కమ్మపూఁదేనెఁ
గ్రుమ్మరేయడుగుల గోవ కస్తూరి
దిప్పరే బలిమి యీతెరవ పాటెల్ల
జెప్పతృ మరుఁడు రంజిలికావఁ డనుచు
భారంబులగునును పాలిండ్లకాక (4620)
హారంబుచే బరిహారంబు చేసి
చిలుక పల్కులు ముద్దుల చిక్కుమాతోడఁ
బలికవే యొకమాఱు బంగార కొంద
నగవువెన్నెలల విన్నాణించు మించు
మొగమెత్తి చూడవే మోహనవాణి
చేడియముద్దురాఁ జిలుకతో మాట
లాడవేమము గూడి యాడవే తల్లి
నెఱతావి దిక్కుల నెఱపు క్రొవ్విరులఁ
దుఱుమవే నీకొప్పు తుఱుమవేకోరు
కొమ్మ విపంచిఁ గైకొనవేయోముద్దు (4630)
గుమ్మడాఁపకు నీదు కోర్కెమాతోడ
ముకురంబు చేడవే ముకుర బింబాస్య
పికములఁ బిలువవే పికవాణి నీవు
జడియకు మింకనో సాంకవీగంథి
సుడియఁగ వెఱచునీ శుకముల యెదుట
నుడుగవే తహతహ నోరాహువేణి
యుడురాజు నీవన్న నెలయఁగ వెఱచుఁ
బెలుచైన మావినీ పెంపుడుగున్న
వలరాజు నీ పట్టి వామాయతాక్షి
యెలనాగ యింతేల యెదుటఁ జూడంగ (4640)
కలువల గమిబంతి కట్టితిప్పుదుమె
యిట్టె యీమరుతూఁ లెల్లను విఱిచి
కట్టితెత్తుమె నీదుకడకు రాకుండ
గోరఁ బోవుటకల్ల గొడ్డలియేల
యూఱకేయని యెన్ని యుండితిమింతె
పగసాటుగావిని పని యంతనేము
తెగువఁ బుప్పొళ్లనూఁదినఁ బాఱవలెను
నెలఁత గిన్నెరకుఁ గిన్నెరకు నోడకుము
యిలమెల్లగిల్ల నీ కెదురుగాఁ గలదె
కెరలు నీ చిలుకలఁ గిలకల విరుల (4650)
గిరుల వీక్షించు మీక్షింపకు మబల
కోకిలముల బెచ్చు గొణఙ్గిన కేకి
కాకులకొత్తమో కంజాయతాక్షి
యురులైనయట్టి యాయునఁటి మొత్తముల
శిరము నలఁచివైచెదము తన్వంగి
యని యిట్లు చతుర వాక్యప్రౌఢి నెఱపి
జననాధ సుదయెద చల్లఁగాఁ జేసి
యంతరంగముగ దదంతరంగంబు
నెంతయుఁ దెలిసిన యింతునిట్లనిరి
దానవారాతి నీ తలఁపులోవాఁడె (4660)
కాని యన్యుఁడు గాఁడు కలకంఠకంఠి
నమ్మినీ సేయు దానమ్ము ఫలమ్ము
నమ్మాధవుని నీకు నాత్మేశుఁ జేయు
నని యిట్లు తనయాత్మ ననురాగవల్లి
ననలొత్తఁ జేయు క్రొన్నన బోండ్లతోడ
నంచల నడుమరా యంచయుఁ బోలె
నంచిత నైజగేహమునకే తెంచి
యలఘు భావములఁ బద్మారాగలీలఁ
జెలువొందు రుక్మిణీ శీతాంశువదన
విభుని గానాత్మ శ్రీవిభుని గోరుచును (4670)
శుభగుణ యౌవ్వన స్ఫురితయైయుండె
మఱి భీష్మకుఁడు సతీమణికి రుక్మిణికి
నెఱ జవ్వనము మేనమెఱయ నీక్షించి
యీ చంద్రబింబాస్య నెవ్వరికిత్తు
వనజాస్త్ర కోటి లావణ్యుఁడైనట్టి
వనజోదరునకె యీ వామాక్షి దగును
అని యిట్లు తలపోసి యతఁ డొక్కనాఁడు
తనయులఁ బిలిచి యెంయయు నూహ సేయఁ
దనుమున్ను మగధయుక్తముగ భజింతి (4680)
దనుజారి యైకచిత్తంబులో నిగుడఁ
నాకాక్షు తమ్ముని కరణి నారుక్మి
వనజాక్షుఁ డనినంతవడిఁ గోపగించి
యవివేక చిత్తుఁడై యాతండ్రికనియె
అపునౌనే యేమంటివయ్య యోయయ్య
యతఁ డెవ్వఁ డెందుందుండు నతనికి మనకు
క్షితి నెంత దూరంబు క్షితినాధవాఁడు
నెట్టన నీ కన్య నృపవంశజాత
పుట్టు గొల్లలలోనఁ బుట్టినవాఁడు
కులమెన్న వీవు డధికులనెన్న విట్టి (4690)
తలఁ పెట్టు తలఁ చేదు తగునె యీతలఁపు
నీమదిఁ గలిగెనా నిఖిలంబులోన
భూమీశ చైద్యుఁ డిప్పుడు గలవాఁడు
అతనితోడనె వియ్య మదుదుగాని
యితరుల కొసఁగనే నీను నీయాన
యనవుఁడు తనపట్టియను మాటఁ ఒట్టి
యనుమానపడి తెగనాడలేఁ డయ్యె
వనమాలిచే మున్ను వధియింపఁ బడిన
కనకాక్ష గాంగేయకసిపి లిద్దఱును
బరమ దుర్జనులు ద్వాపర మధ్యమునను (4700)
ధర శిశుపాలుండు దంతవక్త్రుండు
ననఁ జేదివంశజులై రందులోనఁ
జనటు జుగద్ద్రోహి శిశుపాలుఁ బిలిచి
చెలియలి పెండ్లి నేఁ జేసెదననుచు
బలము మీఱఁగఁ దనబలగంబు గూర్చి
యొనరనాయిత పడుచున్న యాసన్న
వనితలచేనంత వైదర్భి తెలిసి
హరిమీఁద ననురక్తి యన్నపైఁ గినుక
యురుతర కోపంబు నూర్పులు నిగుడఁ
గుటిలాత్ము రుక్మి నాకును నన్నగాగఁ (4710)
గటకటనే రీతిఁ గావించెనజుఁడు
శౌరి నొల్లనివారు జగతిఁ గల్గినను
వారినేనొల్ల మావారైననేమి
యీమేని దీనతలెల్లను మాన్ప
నేమందుకలదింక నేమందుననుచు
వదలని తహతహ వంచింపలేక
తుదిలేని చింతఁగుందుచు నున్నఁ జెలులు
చెలువ యున్నట్టియా చెలువంబు దెలిసి
పలికిరి యేకాంత భవనమధ్యమున
బొందులువేఱుంతె పొలఁతుక మనకు (4720)
నిందఱకును బ్రానమేకమేతలఁప
వింతవారమె మేము వెలఁది నీవింత
వింత సేయఁగఁ దగవేదమ్ము ననిన
హితమతిఁ దనకోర్కె యెఱిగించి మిగుల
హితుఁడైన కులపురోహిత సూతుఁ బిలిచి
యంతరంగంబున నతనికిట్లనిరి
వింతవాఁడవుకావు విను మొక్కమాట
పరమ నిశ్చయముగా భావించి యేను
హరికిఁ గట్టిఁతిమున్ను నాత్మకంకనము
రేఁపె లగ్నము సిఁరిరేఁడు రంజిలఁగ (4730)
నీపని యెఱిగింపు మీప్రొద్దుపోయి
దిక్కెవ్వరును లేరు దేవరే కాని
దిక్కు రుక్మిణికని తెలియంగననుము
తలి దండ్రి నాయన్న దమ్ములు నాదు
తలఁ పెరుంగరు శౌరి తానేగుదెంచి
తనుగన్నవారలఁ దనునిమ్మటన్నఁ
దనకన్న వారలెంతటి వారుకినియఁ
గాదేని ననుఁ బల్మిగైకొని యచటి
చేదీశుఁ బట్టి నిర్జించి పొమ్మనుచు
వాని దార్చుటకు భవానినోమనుచు (4740)
వేయి లాగులనాధు విధమెల్లఁ జెప్పి
తోయజాక్షుని వేగఁ దోడితెమ్మనుచు
నే నిల్లు వెలువడి యే తెంతుననుచు
..........................
విన్నవింపుము యదువీరుతో నొరుల
కన్న నీమాట యేమన్నఁ జెప్పకుము
పన్నగశయనుఁ డాపన్న శరణ్యుఁ
డన్న నీమాట సత్యము సేయుమనుచు
వేయి బాగుల నాదువిధమెల్లఁ జెప్పి
తోయజాక్షుని వేగఁ దోడితెమ్మనుచు (4750)
ముద్దుల తన కుచంబులనాను హరిని
దిద్దిన హోమముద్రిక యేకతమున
హరికి నిమ్మని సీత హనుమంతు నకల
సిరము మానికమంపు చెలువున నొసఁగఁ
దల్లినీ పనుపున దానవారాతి
నెల్లి యెల్లుండిలోనే తోడితెత్తు
నీ పని శీఘ్రంబె యీడేర్తు నేని
మా పురోహితుఁడని మఱినమ్ము మమ్మ
యింక నీ సౌందర్యమెన్ని చొక్కించి
పంకజోదరు నీదు బంటుగావింతు (4760)
ననుచు రుక్మిణిచేత నాధరాదేవుఁ
దనిపించు కొనికొని యాడుచుఁ గదలి
యురుతరా యుతమైన యుపవీతజాల
మురముపైఁ బెనగొని యుఱ్ఱూతఁలూఁగ
వెడజాఱఁ జుట్టుచెర్విన శిఖాశాఖ
మెడలపై నొకయింత మిటిమిటి పదఁగ
మిగులు నీర్కావితో మించుపింజయలు
జగజంపు దోవతి చరణంబు లొరయ
నొఱపుఁగా బెట్టిన యూర్ద్వ పుండ్రంబు
చిఱు చెమటలతోఁడ జిప్పిలి జాఱఁ (4770)
పొడవుగా నిక్కి యుప్పొంగి నర్తించి
యడుగడుగునకు శ్రీహరి హరి యనుచు
సార కస్తూరికా సహిత నీహార
నీర కర్పూర వర్ణిత కాంతిజాల
హార కల్పిత గృహానేకాంశ విజిత
తారక వేష్టతో దార సముద్ర
హారక కమలా కరాంచిత హంస
కీర కదంబ సంకీర్ణ సౌధాగ్ర
చారక గగనాధ్వచారక వ్యూహ
దార కనమ్మహాద్వారకఁ గాంచి (4780)
యా పురాంతరమున కరుదెంచియచట
దీపించు నాదేవదేవు మందిరము
పాటించ కాంచి లోపల రత్నరుచిర
కూటంబు హరికొల్వు కూటంబు చేరి
ద్వారపాలకులచేఁ దనరాక తెఱఁగు
శౌరికిఁ దెలిపి తత్సమ్మతమ్మునను
హితులు మంత్రులు పురోహితులు బాంధవులు
యతులును దండనాయకులు మల్లులును
దివిజులు కిన్నరుల్దివిజేంద్రముఖులు
కవులు గాయకపాఠక వ్రాతములును (4790)
గనుపట్టు పేరోలగంబు గన్గొనుచు
మునుదెచ్చు వైదర్భి ముద్రికఁ గొనుచు
సంతత వాసనాంచద్ధూప ధూపి
తాంతరాళంబు లత్యంతసంకులము
మాంజిష్ట పట్ట చామర హిమకంజ
మంజీర పుంజ నిర్మల వితానంబు
చారుత వలికాగ్ర సోత్ప్రాణ రత్న
కీర కపోత కోకిల శోభితంబు
ఘనపుష్ప మాలికా కలితంబులైన
యనుపమ మణిమంటపాంతర సీమ (4800)
కమఠ నాగేంద్ర దిగ్గజరూప విలస
దమలమాణిక్య సింహాసనాసీమ
లోలనేత్రీక రాలోల విశాల
తాలవృంతానిల తరళితాలకుని
కంకణ ఝుణఝుణత్కార సంకీర్ణ
సంకుల పద్మ హస్తాహస్త వళిత
వర శుభ్ర చామరావళి జాతశైత్య
కరపోతవారిత ఘర్మ శీకరుని
గనక చేలాంగద గ్రైవేయ హార
వనమాలికా బాహువలయ శోభితుని (4810)
నంపోవ వితత వజ్రాంక చూడావ
తంస నానావిధోత్తంస మండితుని
మలయు కుండలముల మాణిక్యరుచులు
ధళధళుక్కున గండ తలములు నిండ
వెలిదమ్మి రేకులవెడద కన్గొనల
నెలకొన్న చూపు వెన్నెల చల్లువాని
కొమ్మయొక్కతె కేరుగుళిగెకప్రంపు
కమ్మఁబాగాలుకై కరణిగానిచ్చి
వలనారు నపరంజి వన్నియడాలు
తెలనాకు మడిచి చేతికినందియొసఁగ (4820)
జిలుగు నవ్వులతోడఁ జెనకంగనొక్క
సెలవినెమ్మెలు నిక్కఁ జేరినవాని
నెడయ నొక్కబిటారి యెలమిఁ గటారి
హడపంబు గీలించి యందందగొబ్బ
కలువ చూపులదండి గలయోర్తుగిండి
వలిపె చెంగావి పావడ పట్టి నిలువ
సోలికి వైరిరాజులఁ జెక్కియున్న
కాళాంజియొక పద్మగంధి గావింప
వలరాజుకైదువ వలఠేవఁ దొలఁకు
కలికిముద్దియవిరుఁ గడల సేవింపఁ (4830)
జతుర సీమంతినీ సంగీత సరస
చతుర వాణులలోన సమకొన్నవాని
దారలలో మించు తారేశు పగిది
నారీమణులలోన నలువందువాని
మురవైరి హరి జగన్మోహనాకారు
సిరికూర్మి మగని నీక్షించి యుప్పొంగి
యల్లనల్లన వచ్చి యందంద నిలచి
యల్లలనామణి యంగుళీయకము
హరికుపాయనముగా నర్పించు భూమి
సురవర్యుఁ గని సర్వసురవర్యుఁ డప్పు (4840)
డర్ఘ్యపాద్యాదుల నిర్చించి లసద
నర్ఘ్యపీఠంబుపై నాసీనుఁ జేసి
యాదేవుఁ డంత నిశాంతంబునకును
భూదేవుఁ దోకొని పోయి లాలించి
చుట్టును మున్నీరు చుట్టినయట్టి
యిట్టి పట్టనమునకే తెంచుటేమి
యానతిమ్మన్న ధరామరేంద్రుండు
దీన శరణ్యయో దివిజారి వైరి
హరి నీవెఱుంగని యదియుండుగలదె
ధరలోన మముమాయ ద్రవ్వింపనేల (4850)
వినుము కుండినపురవిభుఁడు భీష్మకుఁడు
తన తనూజాత వైదర్భి దేవరకు
నిచ్చెదనన్న నయ్యెలనాగయన్న
కుచ్చితంబనఁ తండ్రిఁ గోపించి పలికి
శిశుపాలునకు నియ్యజెల్లుఁ గాదనిన
ఆచెలి మీచెల్వ మరయుచునిన్ను
నీచెల్వుగాఁ గోరి నీచాత్ము రుక్మి
పలుకులకాత్మలోఁ బలుమారునులికి
యల కీర పికముల కందందయులికి
యిట వచ్చి యీకార్య మెఱిగించి మిమ్ము (4860)
నట వేగఁదోడి తెమ్మని నన్ను బనిచె
నేఁటి మాటలుగావు నిఖిలేశ నిన్ను
నాఁటఁ గోలెను బిన్న నాటనుండియును
జెలువ రూపగుణంబు శీలంబు సొంపు
వెలయ నేర్చిన పాటి విన్నవించెదను
యీ రాజబింబమ్ము నీఁడెన్నుటెట్లు
శ్రీరామరామ యచ్చెల్వమోమునకు
సరసిజ పత్రముల్సరిపోల్చు టెట్లు
హరి హరి జగతిలో నతివకన్నులకు
భూధరంబులనెన పురుణించుటెట్లు (4870)
మాధవ మాధవ మగువ గుబ్బలకు
పంకజనేత్ర యప్ప డఁతిలావణ్య
మింకొక్క తెఱఁగున నెఱిఁగింతు వినుము
మాటలా చిలుకల మఱపించుమోవి
తేటలా సోనగాఁ దేనియల్గురియు
వదన మాకమ్మని వాసనల్గ్రమ్ము
రదనంబు లాసు వజ్రములఁ గీలించు
వేనలి యావిఱ్ఱ వీఁగుచునుండు
లేనవ్వులావెన్న లేపి సాళించు
చూపులా పఱపులే చూపుఁ గంఠంబు (4880)
ప్రాపులాశంబంబు భావంబుఁ దెగడు
పిరుదా రథాంగంబు బెగడించుచుండుఁ
జిఱుదొడలా సొంపుఁ జిల్కుచునుండు
నడుగులా తమ్ముల నణగింపుచుండు
పడఁతి రూపేమని పచరింతుఁ దండ్రి
నీవె శ్రీహరివి యానీలాహివేణి
భావింప నాదిమా పద్మ వధూటి
యని యాత్మనుండు యథార్థంబుగాఁగ
ననయంబు మాకు నీయాన గోవింద
కామధేనువు పాలు ఘనుఁడైన యట్టి (4890)
సోమయాజికిఁ గాఁక శునకార్హమగునె
నిగమ గోచర రుక్మిణీదేవి నీకె
తగుఁ గాని యెంతైనఁ దగదు చైద్యునకు
నది కాక యొక యుపాయంబును గలదు
పదిలంబుగా విన్నపము సేయుమనియె
జనకుని యింటిలో జలజాక్షినెట్లు
కొనివత్తుననుచు సంకోచింప వలదు
అల పెండ్లి తొలినాఁడె యన్న పెంపునకు
వలగొనముత్తైదువులతోడఁ గూడి
ధరణీశ్వరులు గొల్వతన యంతిపురము (4900)
పురము వెల్వడియేను బొత్తు కత్తియలుఁ
గడువేడ్కతో నోము గదలను గౌరి
గుడికేఁగి మఱలి గ్రక్కుననేగుదెంచు
సమయంబు నీకును సమయంబటంచు
సమకట్టిపనిచె నిశ్చయము నన్ననుపు
మింతియె కానినే నింతియెకాని
వింతవారెఱుఁగ రవ్విధమన్ననపుడు
అంబుజాక్షుఁడు దరహాస చంద్రికలు
బింబాధరంబు మై బెఱసి సొంపరయఁ
గరమున నావిప్రు కరము గీలించి (4910)
కరము సంతసమాత్మఁ గడలొత్తఁ బలికె
నా రుక్మిణీకన్య యాకారమహిమ
నారామచే విన్ననాఁత నుండియును
నాయింతి నాయెడ ననిశంబు నిలిచి
పాయదగానరేవగలు కంటికిని
నిదురచెందరు రుక్మి నిరసించి పోరి
యెదురించు రాజుల నెదిరించి తఱిమి
జలజాతనేత్రి భీష్మకపుత్రి ధాత్రి
వెలయంగఁ దెత్తునే విధినైన ననుచు
ధవలాక్షి యవతారకరణ మెఱిఁగి (4920)
యువిదకు నాకునునొకరాశియనుచుఁ
బ్రతిభటజన విదారకుని దారకుని
గుతుకంబుతోఁ గనుఁగొని దానవారి
రథము వేగమె కొని రమ్మన్న విష్ణు
రథసమబలమైన రథము దెచ్చుటయు
మించుల నదలించు మించులమణుల
మించులొయ్యారముల్మించఁ గీలించి
లోకేశుఁ దని సర్వలోకంబులెన్నఁ
డాకాలగండ పెండారంబు పూని
మెరసి కల్పకము విద్రుమవల్లి పొదవు (4930)
కరణిఁ చంద్రిక దట్టి గట్టిచూప
నటన మీఱఁగ గీరు నామంబుఁ దీర్చి
నవరత్నమయ కంకణముల లంకించి
నవరంగడాకాల సరిపెణుల్జుట్టి
నీల భూధరముపై నిర్ఝరుల్పొలుచు
పోలికమై హారములు నిండవైచి
రవికోటి కోటి కైరవమిత్రరుచుల
ఠవణించు మకరకుండలములు దాల్చి
గురురత్నకాంతి దిక్కును బల్మాఱు
పురణించునొక బాహుపురిఁ గీలుకొలిపి (4940)
మును భీష్మసుత పంపుముద్దుటుంగరము
కని పట్టఁగాఁ జిటికెన వ్రేలఁ దాల్చి
శరదభ్ర శారదచంద్ర చంద్రికల
నిరసించు వలిపె పేరణియొప్పఁ దొడిఁగి
ఠీవిమై బిందిచుట్టిన యట్టిమరుని
మావుచాయల చక్క మావుకుళ్లాయి
ధరియించి యెదుట నిద్దంపుటద్దమునఁ
గరమొప్పఁ దన యలంకార మీక్షించి
మలయరింగులు వారమడిచి బంగారు
వలువ చిత్తరముగా వలెవాటు వైచి (4950)
వేదవేదాంత సంవేద్య చిత్తములఁ
బాదుగల్గిన యట్టి పాదులల్మెట్టి
వలుద చక్కని పిండు వలపించునిండు
వలపుల విరిచెండు వలకేలఁ బూని
దండయుద్ధవునిగై దండగాఁబట్టి
దండిమై సకలయాదవులు సేవింపఁ
బుడమి వేలుపులు సొంపులు మీఱరెండు
గడల గోవిందాష్టకంబులు చదువ
హైమకాండోజ్వలాయుత పూర్ణ శీత
ధామ సమాతపత్ర ద్వంద్వమెసఁగ (4960)
నొరపైన మిన్నేటి యూర్ములచాల
మఱపించు నుభయచామరములు వీవ
మాధవ శౌరి భూమానమెచ్చరిక
భూధవ యని రాజపుంగవుల్పొగడ
భోజేంద్ర మదహర్త భువనైకకర్త
రాజీవనేత్ర శ్రీరమణీకళత్ర
యదుకులాంబుధిరాజ యఖిలైకరాజ
సదమలాంబుజధామ సన్నుతధామ
హతబకాసుర వీర యసహాయ శూర
జితపూర్వదేవ రక్షితవసుదేవ (4970)
యవన రాజీవనకాననానల మగధ
కువలయాధిప సైన్యఁకుధర దంభోళి
యని వంది మాగధులను మోదమొంది
వినుతింప గని లింపవితతి సేవింపఁ
జిలుగదపారంబు చింగులింగీలు
బెళక కట్టుకవారు పెనుమ్రోతలడర
జతనము దేవ యెచ్చరిక పరాకు
జితనిశాచరవీర చిత్తేశ కృష్ణ
యనుచు నెచ్చరిక లంతంతఁ జేయుచును
ఘన వ్రేత్రహస్తులై కడలనేతేర (4980)
ధవళలోచను బిరుదములుగ్గడింప
ధవళ శంఖములు ముందర భోరుకలఁగ
మునుకొని యూడి గంబుల వారునడువఁ
గనక తప్పెట చిత్రగతులు వాయింపఁ
గాళెలు మించుపాగ్గాళెలు సన్న
గాళెలు రౌతులగ్గలముగా మొఱయఁ
బహట భేరీ తూర్య పణవాది వాద్య
చటుల ఘోషంబులు జగమెల్లనిండ
బహుదేవతా సార్వభౌమ చిహ్నములు
వహికెక్కి హరి విప్రవరులతోఁ గూడి (4990)
హరిహయ హరిదశ్వ హరిహరి వేగ
హరమహాజవ వలాహక ముఖ్య తురగ
దర చక్ర శాఙ్గన్ నందజ గదా శస్త్ర
వరకింకిణీ పక్షివరకేతు రుచిర
చక్రారి చక్రస్త సమచక్రచక్ర
శక్రారి భీకరస్యదనం బెక్కి
దళముగా నిరుమేల దళము గన్పింప
బలిమిమై యాదవ ప్రముక్జులు గొల్వ
బారై యలో తమ్మబందను కృష్ణ
తారొయా హరిగె సాధనమాడబేకు (5000)
No comments:
Post a Comment