కూచిమంచి తిమ్మకవి అచ్చ తెనుఁగు రామాయణము నుండి కొన్ని అందమైన పద్యాలు

కూచిమంచి తిమ్మకవి అచ్చ తెనుఁగు రామాయణము నుండి కొన్ని అందమైన పద్యాలు.
(శ్రీరాముని అరణ్యవాస ఘట్టము)

క. పినతల్లిం బొడగని, క
మ్మనిపలుకుల నిట్టు లనియె "మము నేదఁగ నో
పినతల్లీ! నీదెందం
బున నిటువలె లాఁతితనము పూనఁగఁ జనునే

క. ఓయమ్మ యిట్టు లఱమఱ
సేయంగ నేల, నీవు సెప్పినచెయ్వుల్
ద్రోయంగా నేర్తుమె; యిఁక
నీయానతిఁ గడవఁ బోము నీయానసుమీ

తే. "ఒనరఁ దలిదండ్రు లెలమితోఁ బనుపుదురట;
తోఁడబుట్టువు పుడమికి దొర యగునఁట;
పున్నియపునేల లొగిఁ గాంచ బోవుటయఁట;
మెలఁత! మఱి యింతకంటెను మేలు గలదె?

క. "తలఁపఁగ జగమునఁ గలవే
ల్పులు, సంగడికాండ్రుఁ జుట్టములు, మఱి సెప్పం
గలవార లెందఱేనియుఁ
దలిదండ్రుల కెన యొనర్పఁ దగుదురె యెందున్?

తే. 'అట్లు గావున, నిపుడు మీయానబత్తి
దవిలి యొనరింతు" నని యటఁ దరలి తనదు
తల్లికడ కేఁగి, యత్తెఱంగెల్లఁ దెల్పి,
యడుగులకు మ్రొక్కుటయు, నాతి యతనిఁ జూచి,

క. "కటకట! బిడ్డఁడ! కోరిక
లటమట లై చనియె నిప్పుడద్దిర! తా నొ
క్కటి దలఁచిన దయ్యం బొ
క్కటి దలఁచు నఁతన్నమాట కడు బెడఁ గగుచున్

క. 'పుడమిఁ దనకన్నకొడుకున
కడుగుకొనియెఁగాక కైక, యహహ! నినుం గా
ఱడవులకుఁ బనుపు మనుచున్
నుడువఁగ నెప్పగిదిఁ దనకు నో రాడెనొకో!

తే. "సవతితన మూని, యిట్టు లయ్యువిద వలుక,
నట్టులే తానును డేందంబు దిటము పఱుచు
కొని, యయో! నున్నుఁ గానల కనుపుకొనఁగఁ
దండ్రి యేచందమున నఱఁదలఁచెఁ జెపుమ

క. "అజ్జోటియు నొడయఁడు నీ
పజ్జం గనికరము మాలి పనిగొల్పినచో;
నిజ్జాడ మీకుఁ దగ దని
యొజ్జయుఁ బ్రెగ్గడలు నాడకుండిరె వారిన్?

క. "గడియయ యేఁ దగు మును నినుఁ
బొడగానక యుండునెడలఁ బొలుపరి నీ వి
ట్లెడవాసి దవ్వు చనుచోఁ
గొడుకా! యిఁక నెట్లు తాళుకొనఁ గలఁ చెపుమా

తే. అనుచు నడలెడు తల్లి నూరార్చి యంప
దొనలు విల్లును గయికొని చనఁ దలంచు
నెడల, నడ్డంబుగా వచ్చి పుడమికాన్పు
వలపు గులుకంగ మెల్లనఁ బలికెనపుడు

తే. "మేలు గలనాఁడు ముఱియుచు మెసవనేర్చి,

గొడవ లొదవెడుతఱిఁ బోవ విడువఁదగునె

తాలఁప నుసుఱులయొడయఁ డై తనరుమగని

వెర వెఱింగిననాడెంపు వెలఁదుకలకు

ఆ. "మగనితోడ నెలమిఁ దగిలి ముత్తయిదువ

పోణిమిని గరంబు రాణఁ బొసఁగు

చున్ననాఁడె కాక, యన్నుల కటమీఁద

నెన్నఁడైన నెమ్మియింత గలదె?

ఆ. "అట్టు లగుటఁ జేసి యరగడియయుఁ దాళఁ

జాల నిన్నుఁ బాసి నేలఱేఁడ!

మాఱుమాట లుడిగి కాఱియఁ బెట్టక

తోడుకొని కడంకతోడఁ జనుము"

క. అనవుడు నబ్బల్లిదుఁడా

ననఁబోడులమిన్నఁ జూచి నగి యిట్లనియెన్

"బెనుఁగానలబడి చెలులకుఁ

జనఁ జనునే వెరపుమాలి చెక్కెరబొమ్మా?

క. నగువారి నెల్లఁ దలఁపక

మగువా! మగవారివెంట మచ్చికతో రాఁ

దగవా? పగవాడనె నిను

దిగనాడి చనంగ? లాఁతి తెఱఁ గెన్నుదురే?

సీ. "చెలిమితో నాడంగ జింక కూనలుగావు, గద్దఱి కొదమసింగలుగాని;

కులుకుచుఁ బలికింపఁ జిలుకబారులు గావు, దుగమొగంబులపుల్గుతెగలు గాని

వలపుతోఁ బెనుప జవ్వదిపిల్లులు గావు, బలితంపుఁబొగరు బెబ్బులులు గాని

కయిసేయిఁ బువ్వుఁదీవియపందిరులు గావు, పొదలుజొంపపుఁగాఱు పొదలుగాని

గొండ్లి సలుపంగ ననుఁగుఁబూబొండ్లు గాని

తులువపొలయోగిరపుఁబొలంతుకలు గాని

గోల లెచ్చట, గాటంపుఁగోన లెచట

వలువ దుడుగుము పయనంబు తలిరుఁబోడి

క. "వల నొదవనిపని యగుటం

బలికితి రావలవగనుచుఁ బరికింపఁగ నో

యొలదీవెఁబోఁడి! నిన్నుం

గలలోపల నైనఁ బాయగలనే? చెపుమా

క. అని యిట్టు లెన్ని సెప్పిన

విననొల్లక కలువకంటి వెగ టొదవఁగఁ బ

ల్కినఁ దలఁకుచు వెంటం దో

డ్కొని చనుటకు నాతఁ డియ్యకొని యుండుటయున్

తే. అత్తలకు మ్రొక్కి వారల యానతిఁగొని

జానొదవఁ జెల్మిబోటులఁ జాలఁ గూర్మి

తోడఁ గవుఁగిటఁ బెనఁచి యాతొడవుతొడవు

నెమ్మిఁ బెనిమిటిదరిఁ జేరి నిలుచునెడను

క. లక్కుమనుఁడు సింగాణియు

నక్కజపుందొనలు పూని యరుదెంచి కడున్

మ్రొక్కులిడి యున్న నాతని

మక్కువ కెదలోన నాలరి మఱి యప్పిదపన్

తే. తమ్ముఁడును గేస్తురాలును దాను నగరు

వెడలి యమ్మేటి దమవీటి నడిమిత్రోవఁ

జనుచు నుండెడుచోఁ గనుంగొనుచు నుండి

యెల్లవారలుఁ దమలోన నిట్టు లనిరి

క. "ఇట్టినిగారపు గొనముల

తిట్టలఁ గనికరము మాని తెం పొదవంగాఁ

గట్టడవులకుం బనుపఁగఁ

గట్టా! యమ్ముదుకఁ డెంత కట్టిఁడి చెపుమా!

క. "తడవేఁడు లయ్యె దనకుం

గొడుకులు లే రనుచు ముందుఁగుందుచు నెన్నో

పడరానిపాట్లు వడి యిపు

డడవులకుం ద్రోచుకొనుట యరుదైతోచున్

క. "తప్పక యాఁడుది గోరినఁ

మెపులకై వెడఁగుఁదనము మీఱఁగ నిటులీ

యొప్పులకుప్పల విడుచుట

ముప్పుందఱి? నితని కేమొ ముది మది దప్పెన్

క. "ఆలిమాటకొఱకు బేలయై కోడలిఁ

గొడుకుఁ బోవఁ ద్రోచుకొనియె, నితని

కేటిమగతనం బిసీ! కడుఁ గొద లేని

ఱట్టు వొందె నింక ఱంతు లేల?