Saturday, October 29, 2011

శ్రీనాధభట్టకృత " పల్నాటివీరచరిత్ర " -- ద్విపదకావ్యం - 24


సంతానమునకై పడ్డకష్టముల నోచిన వ్రతముల బైతమ్మ వేర్వేరఁ జెప్పుట

వినవయ్యబాలుడ వీరశేఖరుడ
కన్నకడుపుగానఁ గాంక్షమిక్కుటము
పుత్రమోహమువంతి మోహంబులేదు
దశరథప్రముఖ భూతలనాథవరులు
పడిరిపుత్రులకయి పదరానిపాట్లు
పుత్రులులేనట్టి పురుషభాగ్యంబు
విపినంబులోఁగాయు వెన్నెలరీతి
కొడుకులులేనట్టి కోమలిబ్రతుకు
పూచికాయనియట్టి భూజంబువిధము
పునంజామనరకంబు పొందకుండంగ
తల్లితండ్రులఁగావ తనయుఁడెకర్త
బాలుడాననునీవు పాయుదువేని
నిముషకాలంబైన నిల్వంగనోప
సంతానమేలేక చాలకష్టించి
అవనిలోగల నోములన్నియునోచి
తరచుగాజేసితి దానధర్మములు
తాంబూలములను సభక్తిదక్షిణల
కూర్చిచూరవిడిచి కుమ్మరామముల
ఆడెడుగానుగ లనికొల్లపెట్టి
పెండ్లిండ్లుచేసితి పేదవిప్రులకు
పాడైనదైవత భవనంబులందు
పూజాదికంబుల పొందించి భక్తి
ఆమడామడమీద అన్నసత్రముల
వెలయంగజేసితి విస్తారమైన
వనములోపల చలిపందిళ్ళనుంచి
శ్రీగిరికేగెడు శివభక్తతతికి
చెలగైచ్చితిరాగి చేనిర్మితముల
ఘనకమండలువులు కప్పెరచయము
శ్రీభ్రమరాంబకు శ్రీశైలపతికి
రజితకాంచనముల రంజిల్లునట్టి
కూష్మాండఫలముల గూర్చిదక్షిణలు
కానుకలిచ్చితి కడుభక్తితోడ
గౌరిమహేశ్వర ఘననామశిఖరి
ఎక్కియునోమితి నేలేశ్వరంబు
దిగివచ్చినోచితి తిలపర్వతమున
మొగివిష్ణుకాంత నోమును సలిపితిని
తగనొనర్చితిని సంధ్యావర్తినోము
అలయకనోమితి ఆజగజ్జ్యోతి
ఏగురువనితలనింపుగగూర్చి
యేకబాణమునోము నెలమినోచితిని
పదుగురువనితల బాగుగాగూర్చి
పచ్చవిల్తినినోము పట్టినోమితిని
నందికిపులగంబు నయతనిచ్చితిని
శ్రీశైలపథమున చెలువంబుమీర
అశ్వత్థపఙ్ఞ్తుల అభివృద్ధిచేసి
రజతకాంచనమయ రమ్యతంతువుల
అశ్వత్థతరువుల కలరజుట్టించి
పెంటిపోతులకును పెండ్లిచేసితిని
చీకటింటనునోము చేసితిభక్తి
నియతికేదారేశు నిల్పినోమితిని
గొనకొనికనుగొన్న గుంటికినెల్ల
చేయెత్తిమ్రొక్కితి చెప్పనేసిగ్గు
కరమెత్తిమ్రొక్కితి కాట్రేనికేను
పలునోములీరితి భక్తొతోజేయ
ఏదేవుడైనను ఇచ్చలోమెచ్చి
వరమీయడాయెనా వ్రాతకేమందు
అనిచింతచేయుచు అసురుసురంచు
దైవంబుదూరుచు దలకెడువేళ

బాలచంద్రుని జన్మప్రకారము

వింటినివచనంబు వినువీథియందు
గజనిమ్మనోమిన గలుగుసంతాన
మనువాక్యమునకప్పు డానందమొంది
పెద్దలౌవిప్రుల పిల్వగబంపి
ముకుళితహస్తనై మ్రొక్కిఆమీద
వారితోజెప్పితి వాక్యలక్షణము
వినివారుసంతోష విశ్రాంతమతిని
వ్రతకల్పములనెల్ల వడివిచారించి
శోధించిచెప్పిరి శుభముహూర్తమున
శాస్త్రమందున్నది చానఈవ్రతము
సంవత్సరమునిండ సల్పగావలయు
ఇదివిష్ణుదేవును కింపైనవ్రతము
శాస్త్రోక్తదినమున స్నానకృత్యమును
వాక్రుచ్చుచున్నది వ్రతవిధానమ్ము
చంద్రభాగానది సదృశశైవలిని
కలుగదుపలునాటి గడ్డయందెల్ల
కృష్ణకుసమమిది కీర్తనీయంబ
ఎదమభాగమ్మున నెనయుచెన్నునికి
దాపుగాబారు ఉత్తరముఖంబుగను
స్నానమానదిజేసి సరిగంచుపట్టు
కోకలుధరియించి కుంకుమపసుపు
తాల్చినగంధంబును తనువునబూసి
సంతోషమునబోయి స్వామియైనట్టి
చెన్నకేశవునకు జేసిజోహారు
దీపనైవేద్యముల్ తీరుగానిచ్చి
వైకుంఠశృంగార వనములోపలను
చెన్నారుఆనిమ్మ చెట్టునకేగి
చుట్టులెస్సగజేసి శుద్ధిచేయించి
అలికించిముగ్గుల అచటబెట్టించి
వనదేవతను భక్తి వర్ణనచేసి
నయముగఆవాహ నంబుగావించి
పలకలబావిలోపల నీరుముంచి
పాదులోపల గడుభక్తితోబోసి
సకలప్రకారోపచారముల్ చేసి
భూసురులందరు భుజియించుకొరకు
తగినవస్తువులిచ్చి తప్పకయుండ
ఫలములఆహార పటిమతగ్గించి
పరమేశుచెన్నుని భావించికొనుచు
ఎదపకదినముల నీలాగుజరుప
కొన్నాళ్ళకానిమ్మ కొమ్మలిగిర్చి
ఫలతతుల్గన్పించి పరిపక్వమౌను
వర్షాంతమందనివార్యంపుభక్తి
చెట్టుఫలంబుల చెన్నునికిమ్ము
సంతానమబ్బును సంశయపడకు
మనుచుభూసురులెల్ల ఆడిరిగనుక
సంవత్సరమునిండ సల్పితివ్రతము
కడపటిదినమున కడుమోదమునను
పూజాదికంబుల పొందుగాతీర్చి
విప్రభార్యలనెల్ల బిల్వంగబంచి
సకలోపచారముల్ సమ్మతిజేసి
చెట్టుఫలములను జిదిమిదెప్పించి
పసిడితోజేసిన పళ్ళెరంబందు
పోయించిభయభక్తి పూర్వంబుగాను
చేతులబట్టుక చెన్నునికడకు
వెడలితిచెల్లెండ్రు వేడుకతోడ
కానుకల్ మొదలగు కలవస్తువులను
కొనివెంటజనుదేర కూరిమిమీర
సర్వవాద్యంబులు సాంద్రతమ్రోయ
వారకాంతలునాట్య వశతచేజనగ
బహువిధగీతముల్ పాఠకుల్ చదువ
వివిధవిద్యలవారు వెన్వెంటరాగ
చనిజమ్మివృక్షంపు సవ్యభాగమున
చెన్నునికెదుటను చిత్తముప్పొంగ
నిలిచితిమపుడేము నిశ్చలమతిని
పూజారివార లప్పుడుచనుదెంచి
తలుపులుతెరచిరి తాళముల్ దీసి
చిత్తజుజనకుని చెన్నునిరూపు
కన్నులపండువు గాగజూచితిమి
ఫలములుంచినజాలవల్లికస్వామి
కర్పించిశరణంబు నందెదమనుచు
చనువేళచెన్నుడు సత్కృపమాని
పడమటిముఖమాయె భావమెట్టిదొకొ
తపియించెచిత్తమ్ము తత్సమయమున
సంచెలించెనుగుండె ఝల్లునగదలె
గద్గదస్వరములు గళములగలిగె
తడడాటునడలకు దార్కొనెమేన
చెమటలుజారగ చీకట్లుగ్రమ్మె
పరవశంబున మహిబడితిమావేళ
తెలివొందియంతలో ధీరతనిల్పి
పటుతరరౌద్రంబు భావమందలర
పలికినిబ్భంగి భయమింతలేక
అదియేమిస్వామి మాఅపరాధమేమి
తల్లియు దండ్రియు దైవంబు గురువు
నీవకాకితరంబు నెరుగమెవ్వారి
ఇహపరంబులకెల్ల ఇంటిదేవతవు
తనువులుప్రాణముల్ ధనధాన్యవితతి
పశుపుత్రమిత్రులు పరిజనంబంత
నీకధీనులు మేము నీసేవజేయు
వారముమాకెల్ల ప్రభుడవునీవు
మరవవుదాసుల మదిలోననెపుడు
నీవాడననుచును నిశ్చలబుద్ధి
శరణన్నమాత్రాన సంరక్షచేయు
వ్రతమునాకంచును రామరుపమున
ఆనతియిచ్చితి వఖిలమువినగ
సకలధర్మంబుల సరవిత్యజించి
నన్నొక్కనినె శరణంబందితేని
సర్వపాపంబుల సమయజేయుదును
వగవకుమదిలోన వలదుభయంబు
సత్యమీమాటని సవ్యసాచికిని
దయతోడ కృష్ణావతారంబునందు
పలికినాడవుగాన భక్తితోనీవె
శరణనియంటిమి చానలమేము
పడతులుమొరపెట్టపాలనగలదు
వనితలరక్షించు వాడవునీవు
గౌతమభామిని కాంచెపూతతను
శ్రీమించునీపాద రేణువుచేత
కరుణచేకుబ్జకు కాంక్షదీర్చితివి
వల్లవీజనముల వాంచదీర్చితివి
ద్రౌపదిమానము దక్కజేసితివి
కాచితివుత్తర కడుప్రేమతోడ
పూనికాంత్యలనిట్లు పోషించినావు
ప్రాణులపోషింప భారంబునీది
మిక్కిలిదయగద్దు మొలతలయందు
యిట్లునీమది యినుమాయెనేమి
కటకటానీకింత కాఠిన్యమేల
నీశరణంబులె నెరనమ్మినాము
తిరిగిచూడవుమాకు దిక్కెవరయ్య
కరుగదునీమది కాసంతయైన
ఈజీవనంబేల ఈదేహమేల
నీకైనప్రాణముల్ నీకేర్పింతు
మబలలమనియెంచ అర్హంబుగాదు
నెత్తురునీమీద నిందజల్లెదము
చూడుమాసాహస స్ఫూర్తులననుచు
ఆగకరోషసమావేశమొసగ
ఒరలమట్టుకుకత్తు లురవడిదూసి
వక్షఃస్థలంబుల వదలకయుంచ
మారుముఖంబాయె మగిడిచెన్నుండు
ఫలములపళ్ళేంబు స్వామిసన్నిధిని
ఉత్సాహముననుంఛి ఒయ్యనమ్రొక్కి
చేతులుదట్టించి శిరములువంచి
కమలామనోహర గజరాజవరద
కాంచనాచలధీర కందర్పజనక
పక్షీంద్రవాహన పన్నగశయన
శశిరవిలోచన జలజాతనాభ
పరమదయాకర పాపవిదూర
కామితమందార ఘననీలవర్ణ
మాకాంక్షలీడేర్పు మాచర్లచెన్న
అనిసన్నుతులుచేసి అబలలమెల్ల
కనుచూపుపదముల గట్టిగానిలిపి
నియమంబుతోడుత నిల్చినవేళ
అర్చించువైష్ణవు నంతరమందు
ఆవేశమైపల్కె అందరువినగ
కోపింపమీమీద కూరిమిగలదు
మనసులనిల్కడ మర్మంబుదెలియ
అరయంగదలచి నేనటుమళ్ళినాడ
భక్తికిమెచ్చితి భయమందగూడ
దనిపల్కునంతలో అధికవేగమున
పళ్ళెంబులోపలి ఫలమొక్కటెగిరి
వచ్చినాచేతుల వ్రాలినచిత్త
ముప్పొంగిజోహారు లొయ్యనజేసి
గుడినుండివెల్వడి కోర్కెలుమీర
విజనమౌదెసకేగి విప్రభామినికి
ఫలమిచ్చిమాకెల్ల పంచియిమ్మన్న
ఎనిమిదిఖందంబు లేర్పడజేసి
ఆర్వురుకాంతల కారుఖండములు
మేరతోడుతనిచ్చి నాతితానొకటి
పుచ్చుకొన్నప్పుడు పొలతితోనంటి
బ్రఆహ్మణకులమున ప్రభవించినావు
సర్వజనముమీకు సాటిరాదగదు
పొలతినీవుముందర భుజియింపవమ్మ
అటుమీదమేమెల్ల ఆరగించెదము
నావినిబ్రాహ్మణ నారియారీతి
చేసినతర్వాత చెలగిమేమంత
ఫలఖండములగొని భక్షణచేసి
కరముఖపాదముల్ కడిగిఆమీద
పోయిస్వామికిప్రొక్క పూజారివచ్చి
పొలుపొందతీర్ఠమ్ము మొదలైనవిచ్చి
చెలువైనపదపీఠి శిరములబెట్ట
వెనుకకునడచుచు వేడుకతోడ
మామాగృహములకు మరలినయప్డు
గర్భంబులాయెను కంటినినిన్ను
చాలకష్టముమీద జనియించినావు
ననుబాసిపోవుట న్యాయమానీకు

Sunday, October 23, 2011

శ్రీనాధభట్టకృత " పల్నాటివీరచరిత్ర " -- ద్విపదకావ్యం - 23


బాలుడు నిజధర్మముల వివరించుట

తగవటేనాతోడ దబ్బరలాడ
చెలగికార్యమపూడి శ్రీయుద్ధభూమి
మలిదేవసహితులై మాయయ్యలెల్ల
చలముననున్నారు సమరంబుసేయ
ఆవలశాత్రవచయ మతివిక్రమమున
మూకలైబ్రహ్మన్న మొదలైనవారి
గహనమున్ దావాగ్ని కాలిచినట్లు
దగ్ధంబుచేయగ దలచినవార
లీసమయంబున నేనేగకున్న
అపకీర్తిపాలౌదు హానియువచ్చు
తండ్రికష్టంబును దప్పింపలేని
పుత్రుడుండిననేమి పోయిననేమి
జనకుడెపుత్రుడై జనియించునంచు
గొల్లునవేదముల్ ఘోషించుచుండు
తల్లిరోకావున తనయునిబలిమి
తనబల్మియేయని తండ్రిదలంచు
పితకుపుత్రునికిట్లు భేదంబులేదు
కార్యమపురికేను గదలంగవలయు
కదలననీవల్ల గానున్నదేమి?
అనివిచారించుట అబ్బబ్బతగదు
తల్లిరోనాకసాధ్యంబిలలేదు
బ్రహ్మండములబట్టి బంతులాడుదును
మృత్యుదేవతనైన మెదిపివేసెదను
హరిహరుల్ మెచ్చగా అనిచేసిమించి
కామభూవిభునకు గలబలంబెల్ల
ఖండించివైచెద కలియుగమందు
వీరచరిత్రలు వెలయచేయుదును
తల్లిపంపుమునన్ను తడయంగనేల
చిత్తంబుచెడిపోవ చింతింపబోకు
మనినపుత్రునిమాట కైతమమ్మపలికె
తమకంబుకూడదు తాళుముతనయ
తెలిసివిచారించి తెలిపెదనీకు
ఉండుమీవనిచెప్పి యొయ్యననేగి

ఐతమ్మ శీలమ్మ నాలోచన యడుగుట

అత్తయౌశీలమ్మ అతిభక్తిజూచి
కరములు ముకుళించి కార్యమంతయును
వినిపింపచిత్తంబు వెరగునుబొంది
తలపోసిశీలమ్మ దైవఙ్ఞవితతి
పిలిపించి బాలునిపేరటలెస్స
గ్రహగణభావంబు గ్రహియించిపిదప
ఐతమ్మతోడుత ననియెనీరీతి
పటుపరాక్రముడైన బాలచంద్రుండు

శీలమ్మ యుపాయంబు సెప్పుట

పదునేనుదినముల పరిణామమొందు
చెప్పంగబడెనిట్లు సిద్ధంతమందు
ఎడలేకడలెద వింతిరోనీవు
నీవెంత అడలిన నిల్వడాతండు
కాలమెవ్వారికైన గడవగరాదు
బ్రహ్మవ్రాసినవ్రాలు వశమెతప్పింప
నీమాటకాతడు నిలువంగబోడు
కన్నకడుపుగాన కాంతరోనీవు
పడవల్సినపాట్లు పడవలెగాని
ఊరకయుండుట ఉచితంబుగాదు
శంబరాసురవైరి జాయహస్తమున
చెలువందనిల్చిన చిలుకకుసమము
మంచాలతద్రూప మహిమగన్గొన్న
చాలింపగలడమ్మ సకియనీసుతుడు
నావిని ఐతమ్మ నాతికిమ్రొక్కి
వీడనిచింతచే వెడలితావచ్చి
తనకుమారునిజూచి దయనిట్టులనియె

భయంకరరణరంగవర్ణనతో నైతమ్మ బాలుని భయపెట్టుట

ఓయయ్యబాలుడా ఒప్పుగావినుము
పరరాజ్యసైన్యమ్ము పైకొనిరాగ
వాద్యసమూహంబు పడితోడమ్రోయ
ఘనకరీంద్రముల ఘీంకారరావంబు
సాంద్రతురంగ హేషావిజృంభణము
రథనేమిసంకుల ప్రభలశబ్ధంబు
లమితపదాతిచ యాట్టహాసంబు
భేరీడమాముల ఫెళ్ళనుమ్రోత
యేకమైమించిన నెట్లుతాళెదవు
విలుకాండ్రుచెలరేగి విచ్చలవిడిని
జడివానపట్టిన చందంబుతోప
దట్టమౌశరవర్ష ధారలుగురియ
తప్పించికొనలేవు ధైర్యంబుమీర
అలుగులవెలుగులు అవనిపైనిండ
కన్నులచీకటి గ్రమ్మగజేయు
బద్దెలఈటెలు పట్టుకతూరి
పైబడ్డధైర్యంబు బట్టగలేవు
కత్తులుజళిపింప గనుగొనినీవు
తాళెదవేరీతి తందరపడక
నీవేడరణమేడ నీబలమేడ
బాలులతోనాడు పగిదిగాదోయి
చెక్కులుమీతిన జిందునుపాలు
నుదురుమీటినగడు నూనెవెళ్లేడును
గండ్రతనంబుల గైకోకుతనయ
పిన్నవునీకిట్లు బిరుదులువలదు
ననువీడిపోవుట న్యాయంబుగాదు
నాపుడుబాలుండు నాతికిట్లనియె

బాలచంద్రుండు నిజబలోన్మేషంబుఁ దల్లి కెఱిగించుట

భయమేలచెప్పెదు భామనాకిపుడు
పుత్రమోహంబున బొంకెదుకాని
యెరుగవేనాబల్మి యిందీవరాక్షి
నలగాముడెరుగును నాదుశౌర్యంబు
ప్రళయకాలమునాటి భైరవురీతి
సైంధవవధవేళ సాహసస్పూర్తి
విజయుడురణములో వెలసినకరణి
కౌరవసేనలో గదబట్టితూరి
వడిముడియనిలోన వ్రలినవిధము
వాయుపుత్రుడు లంకవడితోడ జొచ్చి
భస్మంబుగాగాల్చి ప్రబలినభంగి
రాక్షసరణములో రామచంద్రుండు
వీరపరాక్రమ విధిజెందినట్లు
జలధిమధ్యంబున చరియించినట్టి
మందరమనియెడి క్ష్మాధరమ్మట్లు
ఫాలాక్షుడతిరౌద్ర పటిమమీరంగ
త్రిపురంబులను సంహరించిన గరిమ
కాలాగ్నిలోకముల్ గాల్చినపోల్కి
స్థావరజంగమజగతినుద్ధతిని
ప్రళయంబుముంపగ పరగినరీతి
కామభూపతిసేన గడగడవణక
విక్రమక్రమశక్తి విడివడజొచ్చి
పృథ్విపైపీనుగు పెంటలుగాగ
విహరింతుమదిలోన వేడుకకొలది
ఊర్వీశుదళముల కురుమనిపిడుగ
గర్వించుపగవారి కంటిలోనెరస
ఎదురెవ్వరేనాకు నీభువిలోన
నలగాముబలముల నలినలిచేసి
పండంగతరిగిన వడుపుననరికి
నెత్తురుమడుగులు నిండనొనర్తు
దహనునికడ్డంబె దట్టమౌవనము
బడబాగ్నినార్చునే పాదోథిజలము
భయదంపుపులికిని పశుగణంబెదురె
జింకలకదుపులు సింహముకీడె
బాలుడననినన్ను భావింపవలదు
చిన్నమిరియమందు చెడునెకారంబు
నావిని సుతునకు నాతియిట్లనియె

Monday, October 17, 2011

కవి చౌడప్ప

 "కవి చౌడప్ప"గా ప్రసిద్ధి చెందిన "కుందవరపు చౌడప్ప" నియోగి బ్రాహ్మణుడు. ఈయన కడప జిల్లాలోని కుందవరం లేదా పుల్లూరు గ్రామవాసి కావచ్చును. మట్టి అనంత భూపాలుని చేతనూ, తంజావూరు రఘునాధ రాయల చేతను సన్మానించబడతం చేత ఈతను బహుశా 1580-1640 మధ్య కాలం వాడై ఉండవచ్చును.
ఈయన "కవి చౌడప్ప" మకుటంతో ఒక శతకాన్ని రచించాడు. ఈ పద్యాలలో నీతి, శృంగారంతో పాటు బూతులు కూడా వాడటంతో, ఈ శతకం బూతు శతకం అని, చౌడప్ప బూతు కవి అని, పేరు సంపాదించాడు. నిజానికి చౌడప్ప రాసిన పద్యాలలో ఎక్కువగా నీతి పద్యాలే ఉన్నాయి. ఐతే కొన్ని బూతు పద్యాలు కూడా లేకపోలేదు. 
నీతులకేమి యొకించిక
బూతాడక దొరకు నవ్వు బుట్టదు ధరలో
నీతులు బూతులు లోక
ఖ్యాతులురా కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (నీతులకేమి చాలానే ఉన్నాయి. కానీ కొంచం అయినా బూతులు లేకపోతే నవ్వు ఎలా పుడుతుంది? నీతులు బూతులూ లోకంలో ఖ్యాతి చెందినవి కదా?)
పది నీతులు పదిబూతులు
పది శృంగారములు గల్గుపద్యములసభన్
చదివినవాడె యధికుడు
గదనప్ప కుందవరపు చౌడప్పా
        (పది నీతులు, పది బూతులు, పది శృంగార పద్యాలు సభలో చదివినవాడే గొప్పవాడు)


        హాస్యానికి బూతు ప్రధానమని భావించిన రోజుల్లో జన్మించిన కవి చౌడప్ప, పద్యాలలో అక్కడక్కడ బూతులూ, అశ్లీల శృంగారం కనిపించినా, వేమనలాగానే ధర్మకోపంతోనే అతడు సంఘాన్ని తిట్టినట్లు కనపడుతుంది. నీతులు భోదించటంలో కవి చౌడప్ప చమత్కారంగా తిట్లను కూడా జోడించాడు. ఈ శతకంలో"పస" పద్యాలు, "పదిలము" పద్యాలు చాల ప్రసిధి పొందాయి. మచ్చుకి కొన్ని క్రింద ఇస్తున్నాను.


పప్పే పస బాపలకును
యుప్పే పస రుచులకెల్ల నువుదలకెల్లం
గొప్పే పస దంతములకు
కప్పే పస కుందవరపు కవి చౌడప్ప
        (బాపనులకు పప్పు, రుచులకు ఉప్పు, స్త్రీలకు కొప్పు, దంతములకు మెరుపే పస)
వానలు పస పైరులకును
సానలు పస వజ్రములకు సమరంబులకున్
సేనలు పస మృగజాతికి
కానలు పస కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (పైరులకు వానలు, వజ్రానికి సాన, సమరానికి సేనలు, మృగాలకి కానలు పస)
మాటలు పస నియ్యోగికి
కోటలుపస దొరలకెల్ల ఘోటకములకున్
దాటలుపస బొబ్బులులకు
కాటులు పస కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (నియోగులకు మాటలు, దొరలకు కోటలు, గుఱ్ఱాలకు గెంతటం, బొబ్బిలి పులులకు చారలే పస)
వాజ్యము పస దాయాదికి
నాజ్యము పస భోజనమున కవనీశునకున్
రాజ్యముపస పెండిండ్లకు
కజ్జము పస కుంద కవి చౌడప్పా
        (దాయాదులకు వాజ్యమూ, భోజనమునకు నెయ్యి, రాజుకు రాజ్యం, పెళ్ళిళ్ళలో గిల్లి కజ్జాలే పస)
చెప్పులు పస పాదములకు
పప్పులు పస విడెముకెల్ల వనితలకెల్లన్
గొప్పులు పస ఇలుమీదట
గప్పులు పస కుంద చౌడప్ప
        (పాదములకు చెప్పులు, తాంబూలంలోకి చారపప్పు, స్త్రీలకు కొప్పులు, ఇంటికి కప్పులు పస)


కవి చౌడప్ప కంద పద్యాలు చెప్పటంలో చాల ప్రసిద్ధుడు. ఈ క్రింది పద్యం చూడండి. 
ముందుగచను దినములలో
కందమునకు సోమయాజి ఘనుడందురు నే
డందురునను ఘనుడందురు
కందమునకు కుందవరపు కవిచౌడప్పా
        (పూర్వకాలంలో కందపద్యానికి తిక్కన్న సోమయాజి ఘనుడు కానీ, ఈ రోజుల్లో కంద పద్యనికి నేను ఘనుడను అంటారు)
కందము నీవలెజెప్పే
యందము మరిగానమెవరియందున గని సం
క్రందనయ సదృశనూతన
కందర్పా కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (ఓ ఇంద్రునితో సమానమైన వాడా! నీలా కందమును అందముగా చెప్పే నేర్పు ఇంకెవరిలోను కనపడదు)
కందముల ప్రాసగణయతు
లందముగా కవితనెందరల్లరువినినీ
కందంబురససన్మా
నందంబులు కుందవరపు కవిచౌడప్పా
        (ఇదివరలో ఎంతోమంది గణ, యతి, ప్రాసలతో కంద పద్యాలను చెప్పారు కానీ, నీ కందం మాత్రం జిహ్వకు రుచికరం)


కవి చౌడప్పకు పూర్వ కవులపై భక్తి అభిమానం ఎక్కువ.
విను భారవీ బిల్హణనా
చనసోముని మాఘకవిని చతురత శ్రీనా
ధునుతింతును కవితకు ది
క్కనదలతును కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (భారవిని, బిల్హణుని, నాచనసోముని, మాఘకవిని, ప్రతిభాశాలి శ్రీనాధునీ, కవిత్వానికి తిక్కన్ననూ స్తుతిస్తాను)
పండితముఖ్యులు ధారుణి
దండియు భవభూతి కాళుదాసులనుతి యె
వ్వండునిడు కృతులవారిన
ఖండితయశ కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (దండి, భవభూతి, కాళిదాసుల్ని లోకంలో పండితులైన పెద్దలు స్తుతిస్తారు. అలాంటి కృతులు వ్రాసినవారు అఖండ కీర్తి పొందుతారు)
పెద్దన వలె కృతిజెప్పిన
పెద్దనవలె నల్పకవిని పెద్దనవలెనా
ఎద్దనవలె మొద్దనవలె
గ్రద్దనవలె కుందవరపు కవి చౌడప్పా
        (అల్లసాని పెద్దనలాగా కృతి చెప్పినవానిని పెద్ద అనాలిగాని అల్పుడైన కవిని పెద్ద అనాలా? ఎద్దు అనాలి, మొద్దు అనాలి, గ్రద్ద అనాలి)


        చౌడప్ప ఏవిషయాన్నైనా సూటిగా నిర్మొహమాటంగా చెప్పాడు. అతని భాష సరళం. అచ్చతెలుగులో రచించిన శతకంలో కొన్ని బూతు పద్యాలు పక్కన పెడితే,మిగిలిన పద్యాలు చాలా చక్కగా ఉంటాయి. తనదైన శైలిలో కందంలో అందంగా కవి చౌడప్ప చెప్పిన పద్యాలు అందరూ ఒక సారి చదివి ఆనందించవలసినవి. మీరూ చదవండి.

Sunday, October 16, 2011

శ్రీనాధభట్టకృత " పల్నాటివీరచరిత్ర " -- ద్విపదకావ్యం - 22


తప్పుక్షమింపుమని బాలచంద్రుఁ డన్నమను బ్రార్థించుట

కాదరమొప్పగ ననియెబాలుండు
"నొప్పికల్గుటచేత నోరాపలేక
అనరానిమాటల ఆడితిగాని
నీమీదపగచేత నేనేయలేదు
బాలులకాటలు పథ్యంబుగనుక
ఆడితిబొంగరం బదినిన్నుదాకె
దైవకృత్యంబని తలపకాడితిని
నిన్నింకనేమందు నీరజనేత్ర
అబలవునిన్నేమి యనవలదైన
నాతప్పుమన్నింపు నయభావమునను
కరుణింపు" మనుచును కాంతకావేళ
పచ్చవన్నెలపట్టు పటములేచించి
ఘన్మైనమందులే కాలగట్టించి
మాంపికొనుటకును మాదలేనూరు
ప్రియముననిప్పించి వెలదితోననియె
అమ్మమాతల్లి నీనైతమ్మమారు
మాయయ్యలెల్లరు మలసిదండెత్తి
పోయియేదిక్కున బూనియున్నారు
తలపోసిచెప్పవే తరుణిరోనేడు
నాపుడుకోమటి నారియిట్లనియె
కదలింపకుమునన్ను గన్నమాయయ్య
కాలికయిననొప్పి ఘనమాయెగనుక
కోపించిపలికితి గురుతెరుంగకయె
మీయయ్యచనిన సమిద్రంగమరయ
ఇలమీదనెచటనో యేనునెరుంగ
ఐతమ్మయెరుగు నన్నడుగకుమన్న
ఆటలజాలించి అనుజులుదాను

బాలచంద్రుఁడు తల్లివద్దకేగి బ్రహ్మనాయుఁడు పోయిన యుద్ధరంగమేదియో యడుగుట

మేలైనవీథుల మేడపికేగి
వేగమె యిలుచొచ్చి వినయంబుతోడ
తల్లికిమ్రొక్కిరి తనయులందరును
మ్రొక్కినదీవించి మురియుచునున్న
తల్లితోబాలుండు తానిట్లుపలికె
వెలదిరోమేడపి వెలవెలబోయి
కళదప్పియున్నది కారణంబేమి
నయమొప్పనాయుడు నాయకులెల్ల
ఎక్కడికరగిరో యెరిగింపవమ్మ
అనుడునావాక్యంబు లతివకర్ణముల

బాలునిమాటలువిని యైతమ్మ మూర్చిల్లుట

ఘనతరలరముల గతినేచనులికి
తరిగినకదళికా స్తంభంబురీతి
గుండెలువరియలై కుంభినినొరగె
చంద్రమండలమందు సాంద్రంబుగాను
జలదంబుకప్పిన చందంబువెలయ
సలలితకుంతల జాలంబుచెదరి
కప్పినవదనంబు కనుపింపదాయె
కన్నులనీరాని కాటికచెదరె
గళబద్ధనవరత్న కాంచనయుక్త
హారజాలములెల్ల నటునిటుదొలగె
జమిలిముత్యపుచేర్లు చక్కనైయున్న
పాపిటబొట్టూడి ప్రక్కనబడియె
వేనలిదురిమిన విరులెల్లజారి
పడెనుభూస్థలిమీద బరచినయట్లు
కొంతసేపునకామె గొబ్బునలేచి
ఘనమైనదుఃఖంబు గ్రమ్మంగబలికె

ఐతమ్మ యుద్ధవిముఖములైన మాటలు బాలునికిఁ జెప్పుట

చేసినధర్మముల్ చెడిపోయెనిపుడు
వరపుణ్యజాలంబు వరదనుగలసె
నాభాగ్యమునకెల్ల నాశంబుదోచె
ఇటువంటికార్యంబు నిచ్చలోదలచి
నాలుకెట్లాడెను నన్నడ్గనీకు
బాలుడానీకేమి భారంబువచ్చె
వినగననిటువంటి వెర్రినెక్కడను
కాలంబుననవలె గానినిన్నన్న
ఫలమేమియని చాలభయముబొంది
పుత్రుడువిడనాడి పోవకయుండు
బొంకుమాటలదల్లి పొరిపొరిననియె
తనయుడావినునీదు తండ్రులుమామ
లెల్లవిచారించి యేకభావమున
మలిదేవుమన్నన మట్టాయెగనుక
ఇచ్చొటువిడనాడి యేగిరివార
లేదిశబోయిరో యెరుగనుసుతుడ
అనినబాలుడు తల్లి కప్పుడిట్లనియె
ఎన్నడసత్యంబు లెరుగనినీవు

Saturday, October 8, 2011

శ్రీనాధభట్టకృత " పల్నాటివీరచరిత్ర " -- ద్విపదకావ్యం - 21


బాలచంద్రుఁడు బొంగరమును ద్రిప్పుట

బలపరాక్రముడైన బాలచంద్రుండు
ఘనతరమాణిక్య ఖచితమనట్టి
బొంగరంబరచేత బూనుకయుండి
నేరుపుచూడుడి నిలిచిమీరెల్ల
తిరిగింతుచేతిలో డీటులేనట్టు
లవనిపైబడకుండ అనంతరమందె
పట్టియాడించెద బహువిధగతుల
అనిచుట్టునున్నట్టి అతివలజూచి
అత్తమామలభక్తి అమరినవారు
పతిమాటలకెదు పలుకనివారు
వినయమౌనామాట వినుడిమీరెల్ల
దూరాననుండుడి తొలగికంగొనుడి
అనిచెప్పిబొంగరం బరచేతబట్టి
ముత్యాలజాలెను ముదమునజుట్టి
చేయెత్తిహుంకించి స్థిరబలంబునను
వేసినవడిమీర వేగమెపోయి
సంయమీశుందను చట్రాతిదాకి
మింటిమీదకెగసి మెరుగులుక్రమ్మ
అన్నమ్మయనుపేర నలరుచునున్న
చక్కనికోమటి జలజాయతాక్షి
మీఁగాలికిందాకి మించినములికి

అన్నమ్మయను వైశ్యకాంతకు బొంగరము దగుల నాపె మూర్చిల్లుట

అరకాలుదిగివచ్చి అవనికిదాకె
తాకినఆవశ్య తరుణిభీతిల్లి
గగనంబుపైబడ్డ గతికంపమొంది
కరిగినఖర్జూర తరువుచందమున
తటుకునమూర్చచే ధరమీదనొరిగె
చెదరికుంతలములు చిక్కులనొందె
మిక్కిలిచెమటచే మేనివస్త్రంబు
తడిసెనుగుండియ దడదడమనియె
మేదినీరేణువుల్ మేనెల్లగప్పె
ఈరీతిబడియున్న యేణాక్షికడకు
పొక్కుచుజేరెను పొలతులగుంపు
కప్పిరివలువలు కర్ణంబులందు
కర్పూరరజమును గలయంగనూరి
పదతలంబులయందు పాణులయందు
కస్తూరిగంధంబు గలిపిపట్టించి
చానలుశైత్యోపచారముల్ సలిపి
చింతింపబోకుడి చెలిలేచునిపుడె
అనిపల్కునంతలో ఆమూర్చదెలిసి
ముకుళితహస్తుడై ముందరనున్న

కోమటియన్నమ్మ బాలునిఁదిట్టుట

బాలునుగనుగొని బలుకోపమునను
కన్నులెర్రగజేసి కాంతయిట్లనియె
ఓరిదురాత్ముడ ఓరిదుర్మార్గ
క్రింమీదెరుగక కెరలుచున్నావు
గర్వమేటికినీకు కాంతలయెడను
కలిగినదినవలె గట్టంగవలయు
ఎరుకమాలినచేష్ట లేలచేసితివి
మురియంగనేలనీ పొంగెల్లనణగ
ముదిరెమదంబునీ మురిపెంబుక్రుంగ
తగమల్లభుపతి ధనమెల్లనీదు
సదనంబుజేరిన సత్తువనుండి
త్రుళ్లుచున్నావు దుష్టచిత్తుండ
సమరంబులోనిన్ను శత్రులుగ్రుమ్మ
నడిచెడుపదముల నారసాలేయ
చూచెడుకనులకు సూదులుగ్రుచ్చ
మీయయ్యలెల్లను మించినబలిమి
చేరివైరులతోడ శ్రీయుద్ధభూమి
ఉప్పొంగుచున్నావా రుర్వీశునెదుట
వారిలోగలయు నీవడికానవచ్చు
పోతిసింహమురీతి పొదలుచున్నావు
మదముపట్టినగిత్త మాడ్కిమేడపిని
ఉన్నవుకావర ముడిగెడుగాక
అనితూలనాడిన అధికరోషమున
కలుషించీనపోతు కనులెర్రచేసి
పట్టుజాలెనుబూని భామలనెల్ల
పరమసాహసమున పారంగదోలె
అప్పుడాఅనపోతు నమరంగజూచి
పలికెబాలుడునీతి పటిమచెలంగ
వనితలనదలింప వచ్చునామనకు
అందుచేపాతక మంటునుమనల
అనిచెప్పితరువాత ఆవైశ్యవనిత

Saturday, October 1, 2011

శ్రీనాధభట్టకృత " పల్నాటివీరచరిత్ర " -- ద్విపదకావ్యం - 20


ఐతాంబ కుమారులకు బుద్ధులు గఱపుట

మేడపిలోపల మేలైనయట్టి
రచ్చకొట్టంబుల రాజవీథులను
విపణిమార్గంబుల విబుధగేహముల
బొంగరాలాదగ పొసగదుసుమ్ము
కరుణతోనాబుద్ధి గైకొనిమీరు
మేడపిలోనుండి మేలుగావెడలి
ఉత్తరదిశయంది ఒప్పుచునున్న
చాలురావులకాడ సరసమైనట్టి
రమణీయమగుమొల్ల రావిక్రిందటను
ఆడుడిబొంగరాలానంద మొసగ
పొందుగాఈరీతి బుద్ధులుచెప్పి
చక్కనిముత్యాల జాలెలదెచ్చి
అందించి చేతుల కాశీర్వదించె
సేవకుల్ తగరుల శృంగారపరచి

బాలచంద్రాదులు బోంగరము లాడఁబోవుట

పసిడిపల్లంబులు బాగుగాగట్టి
పట్టుజాలెలుదెచ్చి పరువడిగప్పి
ముందరనిలిపిరి ముద్దుపొట్టేళ్ళ
బాలచంద్రుండును భ్రాతృసంచయము
వేడ్కమీరగవాని వీపులనెక్కి
కమ్మరగరితలు గణములుప్పొంగి
వింజామరలబట్టి విసరుచునుండ
గచ్చకాయలుకొన్ని కలిగినయట్టి
తిత్తులు చిరుతలు తీరైనగొడెలు
జూదమాడుటకయి సొగటాలుకొన్ని
బంతులుపిట్టలు పంజరచయము
పేరైనడేగలు పిగిలిపిట్టలును
శారికావళి కీరసంఘంబు మరియు
ఆటలసాధనాలవి వెంటరాగ
రయమునజనిచాలు రాపులసరస
మొల్లపేరిటిరావి మొదటనుజేరి
తీరైనతగరుల డిగ్గివేదికల
పైనిబరచినట్టి పలువన్నెలమరు
రత్నకంబళముపై రంజిల్లనుండి
బొంగరాలాడగ పూనిరావేళ
సరసమేడపిజనుల్ సంతసంబొప్ప
బొంగరాలాడెడు పొంకమంతయును
పోయిచూడదలంచి బుద్ధులునిలిపి
వనితలుతండ్రుల పతులపుత్రులను

అమ్మలక్కలు బొంగరా లాటఁ జూడఁబోవుట

అత్తలమామల అడుగుటమాని
గృహకృత్యభారంబు లెడలచాలించి
ఒకరినొక్కరు ఒగిబిల్చికొనుచు
తమలోనముచ్చటల్ దగజెప్పికొనుచు
రయమునబోయిరి రావులకడకు
ఆపురవరమున అలరారుచునుండు
వరవిప్రకామిని వైశ్యకామినియు
ఎడలేనిపొందుచే ఎగసెడువారు
తరివిచారించిరి తమలోనదాము
నాయనిపుత్రుండు నవమన్మథుండు
బాలుడు సంతోషభరితుడైయిపుడు
తమ్ములుతానును దననేర్పుమీర
బొంగరాలాదగ పూనుయున్నాడు
కనుగొనివత్తము గ్రక్కునబోయి
అనిబల్క బ్రహ్మణి ఆపెతోనపుడు
ప్రకటమ్ముగావైశ్య వనితయిట్లనియె
ఓయమ్మబాలుండు ఉరుమనిపిడుగు
పాపపుణ్యంబుల భావింపడతడు
శకటసమూహంబు చనియెడువేళ
చీలలూడగదీయు జేతులబట్టి
ఆడెడుపాపల అదరంటగొట్టు
వెంగలిదుష్టుండు వీతధర్ముండు
వానిజూడగనేల వాంచజనించె
నాపుడుబ్రాహ్మణనారి యిట్లనియె
నేబోయివచ్చెద నెలతనీవుండు
మనినుడువంగ వైశ్యంగన కూర్మి
పడతినీదగుపొందు పట్టుటమొదలు
ఎడబాసియుండుట యెన్నడులేదు
నేడునిన్నెడబాసి నేనెట్టులుందు
వచ్చెదపదమని వడితోడలేచి
నీరాడికడవను నేర్పుగాబట్టి
అత్తకుమామకు అతిభక్తిమ్రొక్కి
కనుగొనివత్తుము గ్రక్కునబోయి
అననవ్విపెద్దవా రతివలనంప
కదలిరికర్పూర గంధులుచెలగి
చనిదీర్ఘికనుడిగ్గి జలములనంత
కప్పిననాచును గడకేగజేసి
నిర్మలోదకములు నించికడవల
శృంగారమొప్పగ శిరములబెట్టి
దురితబంధంబుల దొలగింపలేక
ఖర్మఫలంబును గడవగలేక
నెలతలు చనుదెంచి నిల్చిరచ్చోట
ఆశ్చర్యవాక్యాల అప్పుడిట్లనిరి
ఈతడేపలనాటి నేలెడుబ్రహ్మ
తనయుడు సఔందర్య దర్పకుండితడె
మార్తాండతేజుండు మహితశౌర్యాఢ్యు
డీచొప్పునీయొప్పు నీచక్కదనము
అలవియేపొగడంగ అజునకునైన
బంగారుకలశాల పన్నీరుతెచ్చి
మదనారినభిషేక మాడించెదొల్లి
మాంచాలకాకున్న మానితయశుడు
కలితసౌందర్యుండు కందర్పసముడు
పతియేలయౌనని పాయనివేడ్క
ముచ్చటలాడిరి మూకలైచేరి
ఆసమయంబున అనపోతులేచి
పట్టుగాగిరివ్రాసి పైడిటంకంబు
నిల్పిబాలునిజూచి నెనరొప్పననియె
ఊరకయున్నాడ వోబాలచంద్ర
బొంగరాలాడెడు బుద్ధితోతమ్ము
లెల్లనుగనిపెట్టి యిపుడున్నవారు
నీవుముందాడక యెవరాడరాదు
మొదలిడుమనిచెప్ప ముదమున అతడు
తోరంపుసందడి తొలగింపుమనెను
బద్దలవారంత పరుగునవచ్చి
చెలఁగిబరాబరుల్ చేసిరిమ్రోల
తంత్రఙ్ఞులగుమేటి తమ్ములులేచి
చేరిఆటలనాడ చిరునవ్వునవ్వి